Balık Değer Zincirinde Gıda Kaybı, Atıklar ve Çevresel Etkiler

Authors : Hatice Türkten, Çağatay Yıldırım, Sema Ezgi Yüceer

Pages : 782-801

Doi:10.47495/okufbed.1399800

View : 70 | Download : 99

Publication Date : 2024-03-11

Article Type : Research Paper

Abstract :Balık, gıda kaybı ve atık açısından yüksek potansiyele sahip, çabuk bozulabilen bir üründür. Balık değer zincirinin her bir aşamasında önemli ölçüde gıda kaybı ve atık ortaya çıkmaktadır. Bu nedenle balık değer zincirindeki gıda kayıp ve atıkların tanınması, önlenmesi ve azaltılması büyük önem taşımaktadır. Çalışmada, Türkiye\'nin İzmir ili Çeşme ilçesinde balık değer zinciri boyunca üretilen atık çeşitleri ve miktarını belirlemek, balık değer zincirinin çevresel etkinliğini tahmin etmek amaçlanmıştır. Araştırma veri kaynakları, balık tedarik zincirindeki ticari balık avcılarını, su ürünleri yetiştiricilerini, işleyicileri, toptancıları, ihracatçıları ve perakendecileri içermektedir. Çalışmada, araştırma alanında bulunan A, B, C plakalı tekne sahibi ticari balık avcıları, basit tesadüfi örnekleme yöntemiyle belirlenmiş, D plakalı 36 ticari balık işletmeleri, 8 adet su ürünleri yetiştiriciliği yapan işletmeler, bir adet balık işleme tesisi, limanlar, balıkçı barınakları ve balık satış noktalarından elde edilen veriler kullanılmıştır. Her düzeyde veri toplamak için 2023 üretim yılını temel alan anketler ve bireysel mülakatlar kullanılmıştır. Balık değer zincirinin toplam çevresel verimliliğini tahmin etmek için çok aşamalı ağ DEA modeli kullanılmıştır. Balık değer zincirindeki her bir aktörün sosyo- ekonomik özellikleri basit tanımlayıcı istatistik yöntemler ile ortaya konmuştur. İşletmelerin ekonomik analizinde, klasik ekonomik analiz yöntemi kullanılmıştır. Çalışmanın sonuçları, balık değer zincirinde üretilen atık miktarının işleme aşamasında en yüksek olduğunu göstermektedir. Ayrıca çevresel verimlilik analizi, değer zincirindeki aktörlerin çevresel verimlilik puanlarının 0,625 ile 1 arasında değiştiğini ortaya çıkarmıştır. Balık işleme aşamasında atık oluşumunun azaltılması, paydaşlar arasındaki iletişim ve koordinasyonun geliştirilmesi, gıda kaybı konusunda farkındalığın ve eğitimin artırılması gerekmektedir. Ayrıca atıkların önlenmesi için sürdürülebilir uygulamaların teşvik edilmesi önemlidir. Balık değer zincirindeki politika ve karar alma süreçlerine çevresel verimliliği artıran, gıda kaybı ve atıkları azaltmayı amaçlayan müdahaleler göz önünde bulundurulmalıdır.
Keywords : Balık değer zinciri, çevresel verimlilik, gıda kaybı ve atığı