XVI. Asır Osmanlı Ulemasında Siyaset - İlim İlişkisi: Birgivî Örneği

Authors : Osman CENGİZ

Pages : 169-187

Doi:10.21021/osmed.997217

View : 20 | Download : 11

Publication Date : 2021-10-15

Article Type : Research Paper

Abstract :XVI. Asır, Osmanlı düşüncesinin klasik şeklini aldığı bir süreci kapsamaktadır. Osmanlılar İznik Medresesi ile birlikte Maveraünnehir ve Mısır gibi ilmî havzalarla daha sıkı bir ilişki içinde olmuştu. XV. Asır sonrasında ise bilim ve düşünce alanında kendi kimliklerini kazandılar. XVI. asır alimi olarak Birgivî’nin, çağdaşları Ebussuûd ve Çivizâde’ye kıyasla ürettiği düşünce onun bürokrat olmamasıyla da ilgiydi. Onun idareye mesafesi ve siyasete karşı olumsuz tavrı, çoğunlukla kassâm-ı askerîlik vazifesi sırasında edindiği tecrübeye dayanmaktadır. Sokullu Mehmed Paşa’yı bazı meselelerde ikaz ettiği bilinmektedir. Siyaset ve ilim ilişkisinde onu öne çeken ana konu ise vasiyetsiz para vakfına itiraz etmesidir. Bu konuda Ebussuûd ile münakaşaya girmiştir. İlim tasnifinde ise Gazzalî’den etkilendiği anlaşılan Birigvî’nin Tarîka’daki tasnifi klasik sınıflamalardan farklılaşmaktadır. Kelam ilmine karşı temkinli yaklaşımı, tıp ilmini ve tedavi olmayı çok gerekli ve farz bulmaması şüphesiz ki onun zühd ve tasavvuf anlayışının yansıması olarak yorumlanabilir. Bu çalışma Birgivî Mehmed Efendi’nin Osmanlı idaresi ve ilmî birikime karşı tavrını ortaya koymayı ve ilk devirlerdeki ve ayrıca onun ilişkide olduğu ilmî çevredeki ulema-siyaset bağına değinmeyi amaçlamaktadır.
Keywords : Osmanlı uleması, Birigivî, Ebussuûd, Osmanlı Düşüncesi