II. Abdülhamid Dönemi İstanbul’undan Manzaralar: Francis Marion Crawford’un “Constantinople” Seyahatnamesi ve Türk İmajı

Authors : Hüseyin Hilmi ALADAĞ

Pages : 58-78

Doi:10.21021/osmed.1169368

View : 21 | Download : 20

Publication Date : 2022-10-15

Article Type : Research Paper

Abstract :Seyahatnamelerde arşiv belgelerinden elde edilemeyecek bazı tarihî bilgiler bulunabilir. Tarih ve tarihçi için insan-zaman-mekân unsurları asıldır. Francis Marion Crawford’un 1895 tarihinde yayımlanan Constantinople adlı seyahatnamesi yazarın yaşamı boyunca kaleme almış olduğu ellinin üzerinde eserinden beki de en az bilinenidir. Yerli ve yabancı akademik literatürde yazar ve seyahatnamesini ele alan bir çalışmaya rastlanmamıştır. Seyahatnamenin yazarı neredeyse on beş farklı lisanda akıcı bir şekilde konuşabilen ve yazabilen bir entelektüeldir. II. Abdülhamid dönemi İstanbul’una dair sosyo-kültürel bakımdan çok değerli bilgiler veren bir seyahatnamedir. Seyahatnamenin muhteviyatında İstanbul tarihi, şehrin tarihî ve kültürel atmosferi, müesseseleri, sanat ve sanat eserleri, sosyal dokusu, iktisadi vaziyeti, coğrafi durumu, demografisi gibi temel anlatılara özlü bir biçimde yer verilmiştir. Belki de seyahatnamenin en kıymeti haiz unsuru ve kuvvetli tarafı “şehir manzaralarının” “insan manzaralarını” içerecek derinlikte ele alınmasıdır. 19. Yüzyıl İstanbul’unda “gündelik hayatın” da her cephesiyle akıcı ve teknik bir üslup kullanılarak aktarıldığı görülür. Crawford İstanbul’da kaldığı müddetçe Osmanlı “millet sistemi” bağlamında “İstanbul insanını” merkeze alarak gezdiği, gördüğü, tecrübe ettiği pek çok olay ve durum hakkında seyahatnamesinde ilginç analizler yapmıştır. Seyahatnamenin odağında “şehrin sahibi Türkler” yer alsa da şehirde yaşayan Rumların, Ermenilerin ve Yahudilerin hayatlarının sosyal, kültürel ve ekonomik bir panoraması çizilir. Çalışmada doküman inceleme yöntemi ve içerik analizi tekniği kullanılmıştır.
Keywords : Osmanlı Devleti, İstanbul, Seyahatname, II Abdülhamit, Francis Marion Crawford