Ehl-i Hiref-i Hâssa Defterleri ve Bu Defterlerin Değerlendirilmesi Hususunda Notlar

Authors : Sakine Akcan Ekici

Pages : 84-113

Doi:10.21021/osmed.1498232

View : 257 | Download : 225

Publication Date : 2025-03-15

Article Type : Research Paper

Abstract :Osmanlı Devleti’nde sanatın öncülüğünü yapan Ehl-i Hiref-i Hassâ Teşkilatı, sarayın himayesinde uzun süre varlığını idame ettirmiş bir kurumdu. Bünyesinde kitap sanatlarından, kuyumculuk, dokuma, ahşap, maden ve silah sanatlarına kadar birçok sanat dalı yer alıyordu. Sayıları ortalama kırk üç olan bu sanat dallarında birçok usta ve şakird denilen talebeler istihdam ediliyordu. Ehl-i Hiref-i Hâssa hakkında bize bilgi sunan birincil kaynaklar teşkilat üyelerinin mevâcib (maaş) defterleridir. Çeşitli arşivlerde yer alan bu defterlerde, saray için üretim yapan usta ve şakirdlerin isimleri, çalışma alanları, aldıkları ücretler ve kendileri hakkında birtakım ek bilgiler de yer almaktadır. Geneli siyakat yazı türü ile yazılan ve Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi’nde farklı fonlarda, dağınık halde bulunan defterlerin sayısı bir hayli fazladır. Ayrıca defterlerin çoğu müstakil olmayıp 200-300 varaklık defterler içerisinde ayrı bir bölüm olarak bulunmaktadır. Defterlerin bazıları tez olarak bazıları da makale olarak çalışılmıştır. Lakin defterler değerlendirilirken birtakım hatalar yapılmıştır. Bu çalışmanın amacı hem bu hataların önüne geçmek hem de arşivlerde dağınık halde bulunan ve kapsamlı defterler arasında yer alan defterleri tespit etmek ve araştırmacılar için ulaşılabilir kılmaktır. Çalışmada defterler hakkında nicel ve nitel bilgiler sunulmuştur. Arşivlerde dağınık halde bulunan defterler tespit edilerek incelenmiş neticede 275 deftere ulaşılmıştır. Defterlerin künyeleri de bir liste halinde araştırmacıların istifadesine sunulmuştur.
Keywords : Ehl-i Hiref, Osmanlı Sanatı, Osmanlı Sarayı, Sanatkâr.