Osmanlılarda Kütüphane Kültürü ve Bilimsel Yaşama Etkisi

Authors : Hakan ANAMERİÇ

Pages : 53-78

Doi:10.1501/OTAM_0000000367

View : 19 | Download : 15

Publication Date : 2006-02-01

Article Type : Research Paper

Abstract :Osmanlı Devleti içerisinde önemli vakıf kurumlarından olan kütüphaneler, yaklaşık 800 yıldır Anadolu topraklarında Türk kültür, bilim, eğitim ve sanat yaşamı içerisinde bulunan sosyal kurumlardır. Bu uzun süreç boyunca kütüphaneler, çeşitli dönemlerde toplumun çeşitli sınıflarına bilginin aktarılmasında, üretilen bilgi kaynaklarının korunmasında, çoğaltılmasında ve hizmete sunulmasında aktif olarak görev almışlardır. Birçok hükümdar, üst düzey devlet yöneticisi, bilim ve din adamı bu kurumların oluşturulmasında, hizmet ve dermelerinin geliştirilmesinde önemli katkılarda bulunmuştur. Bu bağlamda, bir kütüphanede verilen hizmetlerin neler olacağı, çalışanların görev ve sorumlulukları kütüphanelere ilişkin birçok vakfiyede en ince ayrıntısına kadar açıklanmıştır. Osmanlı Devleti döneminde kurulan kütüphanelerin dermeleri, mimari özellikleri, çalışanları, hukuki düzenlemeleri, hizmetleri ve ünlü bilim adamlarının bu kurumlara kütüphaneci insert ignore into journalissuearticles values(hafız-ı kütüb); olarak atanmaları göz önüne alındığında, bu kurumların Osmanlı medeniyetince hiçbir dönem göz ardı edilmediği bir gerçektir. Kütüphaneler, XV. yüzyıldan itibaren Osmanlı eğitim-öğretim ve bilimsel yaşamına önemli katkılar yapmış kurumlar olarak karşımıza çıkmaktadır. Ancak Osmanlı Devleti’nin XVII. yüzyıldan itibaren askeri, siyasi ve ekonomik sorunlar nedeniyle zayıflaması ile birlikte, bu kurumların da toplumun bilimsel, kültürel ve sosyal yaşamı üzerindeki etkisi azalmaya başlamıştır. knowledge to the society. Many sultans, sultanas, princes, princesses and statemen actively took part in the initiation and development of these vitally important foundation. Foundations deeds enumerated types of services, responsibilities of library worker, and other qualities related to libraries. A close examination shows that the collections of libraries, architectural characteristics, statys of employees, legal organization, services, and distincly appointment of famous scientists to these foundation as librarians had always recieved attention and their importance never been neglected. However, after XVIIth century, contribution of these foundations gradually lessened in terms of scientific, cultural, and social life as a result of military, economic, and social problems
Keywords : Osmanlı vakıf kütüphaneleri, kütüphanecilik, bilim ve kütüphaneler, Osmanlılarda eğitim, bilim kurumları