1913 Islahatı öncesi Osmanlı doğu vilayetlerinde olaylar, iddialar, cevaplar

Authors : Haluk SELVİ, Bülent CIRIK

Pages : 157-200

View : 20 | Download : 22

Publication Date : 2014-01-01

Article Type : Research Paper

Abstract :1913 yılında bir proje olarak Osmanlı Hükümeti’ne dikte ettirilen ve doğu vilayetlerinde kısa bir süre için uygulama alanına konularak Birinci Dünya Savaşı’nın çıkması üzerine uygulamadan kaldırılan Ermenilerle ilgili reformların birçok sebebi vardır. Bu reform çalışmalarının ilk sebebi, 1878 Berlin Anlaşmasının 61. maddesinde kabul edilen ve bir türlü uygulama alanına konulamayan doğu vilayetlerinde Ermenilerle ilgili reform çalışmalarının yapılacağı maddesidir. Sultan Abdülhamit 33 yıl süren iktidarı boyunca Ermenileri bağımsız bir devlete götüreceği düşüncesiyle reformları uygulamayarak kendi projelerini hayata geçirmiştir. 1913 reform çalışmalarının ikinci sebebi, İkinci Meşrutiyetin ilanından sonra ortaya çıkmıştır. Meşrutiyetin ilanından sonra Osmanlı Devleti’nde yaşayan bütün unsurlar için eşitlik ve adalet düsturları kabul edildiğinden ve bunlar yazılı anayasa ile güvence altına alındığından Ermeniler, Rumlar ve Arnavutlar gibi farklı etnik unsurlar tarafından reformlar beklenmeye başlandı. Doğu vilayetleri için de birçok farklı uygulamayı hedefleyen meşrutiyet idaresini elinde tutan İttihat ve Terakki idarecileri hiç beklenmedik olaylarla karşılaşınca reformlar da gecikti. 1910-1913 yıllarında diğer unsurlar gibi Ermeniler de kendileri için meşrutiyet idaresinin gerçekleştireceği şeylerin hemen uygulanmasını istediler. Bu isteklerine destek olarak da bütün Osmanlı unsurlarını ve Avrupalı devletleri yanlarına alabilmek için yoğun bir propaganda çalışmasına giriştiler. Bu çalışmada Ermeni Patrikhanesi’nin ve Avrupa kamuoyunun meşrutiyetin alanından sonra Ermeni Sorununu nasıl tekrar gündeme getirdikleri ve iddialarının gerçekliği arşiv kayıtları ve bölgedeki valilerin raporları ışığında incelenecektir
Keywords : 1913 Vilâyât ı Şarkıye Reformu, Ermeni, Kürt, İttihat ve Terakki