BALKANLAR’DA İSLÂMÎ DÜŞÜNCENİN GELİŞİM SÜRECİ

Authors : Husein RİZAİ

Pages : 32-51

View : 17 | Download : 10

Publication Date : 2018-04-26

Article Type : Research Paper

Abstract :Balkanlar’daki İslâmî düşünce yapısına baktığımızda, genel olarak düşünce sisteminin gelişimini iki döneme ayırmak mümkündür. Birincisi , Balkanlar’da Osmanlı Zamanı İslâmî Düşünce Yapısı, ikincisi ise Osmanlı’dan Günümüze Kadar İslâmî Düşünce Yapısı’dır. Bu ikinci dönemin ise üç süreçten geçtiğini görmekteyiz. İlki Balkanlarda Bosna-Hersek’in Avusturya ve Macaristan tarafından 1878 yılında ilhak edilmesinden I. Dünya Savaşı’na kadar ki dönem, ikincisi I. Dünya Savaşı’ndan II. Dünya Savaşı’na kadar olan dönem, üçüncüsü de II. Dünya Savaşı’ndan 1990 yılına kadarki dönemdir. Balkanlar’a İslâm’ın gelişi ve İslâm düşüncesinin altyapısının oluşması, tarikat yoluyla olmasına rağmen, buralarda İslâmî düşünce yapısını sadece tarikat anlayışına hasretmek doğru olmaz. Balkanlar’da medreselerden yetişen nesiller, en az tarikatler kadar etkili olmuşlardır. Aynı zamanda medreselerin talebe ve âlim yetiştirme misyonu ile tekkelerin belli bir dinî düşüncenin oluşmasını sağlama misyonu birbirine paralel ve destekçi olarak devam etmiştir. İkinci dönemde Bosna Hersek’in Osmanlı topraklarından ayrılması, bu süreçte yeni bir altyapının oluşmasına zemin hazırlayacaktır. Bu dönemin birinci sürecinde ister bakış açısı ister düşünce yapısı yeni bir sürece girecektir ki bu neticede geleneksel anlayışından tamamen kompası demekti. İkinci aşamada ise bir durgunluk başgösterecektir, fakat yine de önceki süreçte başlamış olan bir önceki dönemden süregelen anlayış ve düşünce yapısının artık yerleştiğini ve değişiklikler de olsa bu sürecin devam ettiğini görmekteyiz. Üçüncü dönemde ise Balkanlar`da yeni bır siyasi oluşum ve rejimle karşı karşıyayız. Komünizm döneminde İslâm anlayışı ve faaliyetleri kısmen durdurulmuş, bu süreçte düşünce yapısı adeta yeniden oluşmuştur. Zira bu dönemde öğrencilerin Arap ülkelerine ve özellikle Ezher Üniversitesi’ne yönelmesi ile İslâm modernist düşüncesi daha etkili hale gelmiştir.
Keywords : Osmanlı, Balkanlar, İslâm, Bosna Hersek