Kazvin Mescid-i Haydariye`nin Büyük Selçuklu Alçı Süsleme ve Kitabeleri

Authors : Kamran SOKHANPARDAZ

Pages : 110-136

View : 21 | Download : 9

Publication Date : 2020-10-14

Article Type : Research Paper

Abstract :Süsleme sanatı ile ilgili özellikle İran İslam sanatının altın çağı olarak anılan Büyük Selçuklu dönemine ait araştırmalarda, İran`ın en zengin alçı kitâbe ve süslemelerinin örneklerini içeren Kazvin Mescid-i Haydariye`nin bu önemli alçı süsleme ve kitabeleri hakkında bilgilerin yok denecek kadar az olması, oldukça üzücüdür. Buradan hareketle “Kazvin Mescid-i Haydariye`nin Büyük Selçuklu Alçı Süsleme ve Kitabeleri” başlığıyla hazırlanmış olan bu makalenin amacı, Kazvin Mescid-i Haydariye`nin alçı süsleme ve kitabelerini tanıtarak yapının mühim ve henüz açığa çıkmamış değerlerini ortaya koymak, böylece etkilenme alanı ile etkileme gücünü değerlendirme fırsatı sunmaktır. Ele alınan Kazvin Mescid-i Haydariye`nin alçı süslemelerinin çoğu örnekleri, zamanla harap olmuştur. Araştırmamız neticesinde, söz konusu yapının süsleme kompozisyonunun, yazı, bitkisel ve hendesî bezemeler içerdiği; bunun yanı sıra kabartma, kazıma ve kalıplama tekniğinde yapıldığı fark edilmiştir. Bezeme kompozisyonları, mihrap, duvar yüzeyleri, tuğla derzleri ve nişlerde yer almaktadır. Yapıya ait alçı süslemelerin sanatçısı ile ilgili malumat bulunmamakla birlikte caminin süsleme ve kitabelerinin yapılış tarihi konusunda farklı yorumlar söz konusudur. Yapının iç mekân beden duvarları üzerindeki kûfî hatlı kitâbenin içeriği incelenerek Sultan Gıyaseddin Ebu Şuca` Muhammed b. Melikşah zamanında, dönemin Kazvin valisi olan Emîr Humârtâş b. Abdullah-i İmâdî tarafından yaptırıldığı tespit edilmiştir. Bu yapıda görülen alçı süslemeler; İran`ın Sasani dönemine insert ignore into journalissuearticles values(226-651); ait alçı süslemeleri, Nîşâbur’da yapılan kazı çalışmalarından çıkan İran`ın ilk İslâm dönemine insert ignore into journalissuearticles values(X. yüzyıl); ait süslemeler, Abbâsîler Dönemi insert ignore into journalissuearticles values(Sâmarrâ Şehri / 836-892);, Karahanlı insert ignore into journalissuearticles values(840-1212);, Gazneli insert ignore into journalissuearticles values(963-1186);, Anadolu Selçuklu insert ignore into journalissuearticles values(1075-1308); ve İran`ın İlhanlı dönemi insert ignore into journalissuearticles values(1256-1353); alçı süslemeleri ile büyük ölçüde benzerlik arz etmektedir.
Keywords : Alçı Süsleme, Büyük Selçuklu, Kazvin Mescid i Haydariye, Mimari, Cami, İran, Kitabe