Budist Uygurlarda Yétiken Takımyıldızı inancı

Authors : Hasan İSİ

Pages : 206-223

Doi:10.29000/rumelide.808463

View : 16 | Download : 16

Publication Date : 2020-10-21

Article Type : Research Paper

Abstract :Büyükayı Takımyıldızı, insanlık tarihi boyunca birçok medeniyetin mitolojik ve astrolojik inanç sistemleri içerisinde dinî ve din dışı değerlere sahip olmuştur. Bu takımyıldızı, Türk düşünce sistemi içerisinde hem yazılı metinler hem de sözlü kaynaklar vasıtasıyla görülmektedir. Bu çalışma, Büyükayı Takımyıldızı özelinde Budist Uygurlarda Yétiken adıyla görülen inanca dayalı uygulamaları ele almaktadır. Bu uygulamalar, Eski Uygur Türkçesine 14. yüzyılda Çinceden çevrilen ve Çin düşünce sistemi içerisindeki Taoist ve Tantrik fikirleri yansıtan Yétiken Sūtra adlı eserde görülmektedir. Bu yönüyle eldeki çalışma, Yétiken Sūtra içerisinde yer alan Taoist ve Budist fikirleri ortaya koyma amacından ileri gelmektedir. Ağırlıklı olarak 14. yüzyıla tarihlenen Uygur Budizmi eserleri içerisinde yer alan Yétiken Sūtra, bünyesinde hem Taoizm hem de Tibet Budizmi’ne dayalı unsurları barındırmaktadır. Bu unsurlar, eldeki yazı içerisinde ağırlıklı olarak Çin Budizmi içerisindeki Taoist fikirler olup Tantrik Budizm’in etkilerini de yansıtan uygulamaları da içermektedir. Bu uygulamalar, takımyıldızlara ilahlık yükleme, muskalar, ilahlara yakarış, yemek sunuları gibi Taoist uygulamalar ile Tibet ve Çin Budizmi içerisinde öneme sahip Buda ve Bodisattva kişiliklerini oluşturmaktadır. Ayrıca, Eski Uygurca Yétiken Sūtra içerisinde hem Taoizm hem de Tibet Budizmi ile de ortaklaşan özellikler de söz konusudur. Bunlar arasında uzun yaşama sahip olma, hastalık ve sıkıntılardan kurtulma, işinde terfi etme gibi ortaklıklar yer almaktadır. Bu doğrultuda, Yétiken Sūtra Budist Uygurların Çin Budizmi kaynaklı dinî etkileri göstermesi bakımından önem arz etmektedir.
Keywords : Büyükayı Takımyıldızı, Yétiken, Beidou, Tantrik Budizm, Eski Uygurlar