Hüseyin Âlî Efendi’nin Miftâhü’r-rahme adlı eseri

Authors : Nursel CAMBAZ, Gülay KARAMAN

Pages : 271-290

Doi:10.29000/rumelide.828838

View : 19 | Download : 9

Publication Date : 2020-11-21

Article Type : Research Paper

Abstract :Hüseyin Âlî Efendi, 17. yüzyılda yaşamış önemli bir âlim, şair ve münşidir. Kaleme aldığı manzum ve mensur eserlerle Osmanlı Devleti’nin askerî, siyasi, ekonomik ve toplumsal açıdan duraklama gösterdiği 17. yüzyılda ilim ve edebiyata katkıda bulunmuş, döneminde adından övgüyle söz ettirmiştir. Bu çalışmada, Hüseyin Âlî’nin Miftâhü’r-rahme adlı mensur eseri söz konusu edilecektir. Firavun’un imanına dair olan bu eser; mukaddime, sekiz bölüm ve hatimeden oluşmaktadır. Eserde Câmiu’l-usûl, Fusûsü’l-hikem, Keşşâf, Kifâye, Envârü’t-tenzîl ve Lübâbü’t-te’vîl gibi çeşitli tefsir ve hadis kitapları, İslam âlimlerinin görüşleri, ayet ve hadisler ışığında Firavun’un imanı değerlendirilmiştir. Eserin tespit edilebilen on iki yazma nüshasından yedisi yurt içi kütüphanelerinde, beşi yurt dışında bulunmaktadır. Varak sayısı nüshalara göre değişiklik göstermekle birlikte 1741-42’de istinsah edilen Avusturya Milli Kütüphanesinde N.F. 356 numarada kayıtlı en eski tarihli nüshaya göre, Miftâhü’r-rahme 23 varaktan oluşmaktadır. Muhtevası, kaynakları, dil ve üslup özellikleri bakımından dinî, ilmî ve edebî bir özellik gösteren eser, oldukça süslü bir dille kaleme alınmış, Arapça-Farsça kelime ve terkiplere sıklıkla yer verilmiştir. Miftâhü’r-rahme mensur bir eser olmakla birlikte eserde manzum kısımlar da mevcuttur. Anlatımı güçlendirmek, ifadeyi süslemek için klasik Türk edebiyatının yanı sıra Arap ve Fars edebiyatlarının önde gelen eserlerinden muhtevaya uygun çeşitli beyitler alıntılanmıştır. Bu makalede, Hüseyin Âlî’nin Miftâhü’r-rahme adlı eserinin ilim dünyasına tanıtılması amaçlanmaktadır. Bu doğrultuda; öncelikle 17. yüzyıl klasik Türk edebiyatı, Hüseyin Âlî Efendi ve eserleri hakkında bilgi verilecek, ardından Miftâhü’r-rahme; nüshaları, telif sebebi, muhtevası, kaynakları, dil ve üslup özellikleri bakımından incelenecektir.
Keywords : 17 yüzyıl, klasik Türk edebiyatı, Hüseyin Âlî Efendi, Miftâhür rahme, Firavunun imanı