Özbek Türkçesinde mental fiiller
Authors : Erdal AYDOĞMUŞ
Pages : 135-151
Doi:10.29000/rumelide.885545
View : 18 | Download : 10
Publication Date : 2021-03-21
Article Type : Research Paper
Abstract :Köken olarak İngilizce bir terim olan ve Almanca, Fransızca gibi diller başta olmak üzere çoğu Avrupa dilinde yer alan “mental” sözcüğü Türkçede `akıl, zekâ, zihinsel, ruhsal` anlamında kullanılmaktadır. Buradan da anlaşılacağı üzere “mental” zihinle ilgili olan fiillerdir. Duygu, düşünce ve algılarla ilgili fiiller mental fiiller içerisinde yer almaktadır. Dolayısıyla mental fiiller zihinsel hareket sonucu ortaya çıkan fiillerden oluşmaktadır. Genel olarak tıp alanından psikoloji, psikanaliz, nöroloji, nöropsikoloji, çocuk gelişimi, gibi bilim dallarının ilgilendiği mental fiiller özellikle son zamanlarda dilbilimsel olarak incelense de bu alanda yapılan çalışmaların diğer disiplinlere göre az olduğu görülmektedir. Dilbilimsel açıdan çalışmaların az olduğu mental fiiller ile ilgili Türkiye Türkologları tarafından bazı Türk lehçelerindeki insert ignore into journalissuearticles values(Kazak, Kırgız, Türkmen vs.); mental fiiller konusu ele alınmış ve çeşitli çalışmalar yapılmıştır. Bu çalışmada Güneydoğu insert ignore into journalissuearticles values(Karluk); Türk lehçelerinden Özbek Türkçesindeki mental fiiller incelenmiştir. Mental fiillerinin belirlenmesinde Özbek Tiliniŋ İzåhli Luġäti insert ignore into journalissuearticles values(1981);, Özbek Tiliniŋ İzåhli Frazeologik Luġäti insert ignore into journalissuearticles values(1978); ve Türkçe- Özbekçe Sözlük insert ignore into journalissuearticles values(2018); adlı eserlerden faydalanılmıştır. Adı geçen üç sözlükten tarama yoluyla tespit edilen Özbek Türkçesindeki mental fiiller; biliş fiilleri, psikolojik durum fiilleri ve algılama fiilleri adlı başlıklar altında incelenmiştir. Yapılan çalışmayla Özbek Türkçesindeki mental fiillerin durumu hakkında bilgi verilmesi hedeflenmektedir.Keywords : Özbek Türkçesi, mental fiil, bilişsel fiiller, psikolojik durum fiilleri, algılama fiilleri