Metin madenciliği açısından Dede Korkut Kitabı söz varlığının bazı özellikleri

Authors : Bekir Tahir TAHİROĞLU

Pages : 319-338

Doi:10.29000/rumelide.948370

View : 21 | Download : 13

Publication Date : 2021-06-21

Article Type : Research Paper

Abstract :Dede Korkut Kitabı, Türk dili ve tarihinin önemli yapıtları arasında yer almaktadır. Dede Korkut Kitabı’nın söz varlığı dönemin kültür ve dil özelliklerinin ortaya çıkarılması bakımından da önemli veriler içerir. Tarihsel metinlerin sayısallaştırılmalarıyla hazırlanacak derlemlerin dilbilgisel özelliklere yeni bakış açıları getirmesi yanında dile ait eskiden yeniye söz varlığı değişmelerini de yansıtması, bilgisayar destekli yöntemlerin daha özgül biçimde söz varlığına dair özelliklerin ayrıntılı çıkarımını gerekli kılmaktadır. Dilbilimde söz varlığı incelemeleri çeşitli yöntemlerle yapılabilmekte son yıllarda ise metin ve metin derlemleri temelinde hesaplamalı bir biçimde yeni yöntem ve tekniklerle ele alınabilmektedir. Metin madenciliği temelde yapılandırılmamış bir veri görünümü sunan metinlerden çeşitli örüntülerin elde edilmesi, sınıflandırılması ve makine öğrenmesi tekniklerinin de kullanıldığı yeni gelişen alanlar arasında bulunmaktadır. Çalışmada genel olarak veri madenciliği ve metin madenciliği terimlerinin farklı yönleri ele alınmış ve metin madenciliği bakımından Dede Korkut Kitabı’nın Dresden nüshası esas alınarak nüshadaki bütün sözcüklere ait genel metin istatistikleri, ilk 100 sözcüğün sıklığı, eşdizim ve sözcük ağlarının metin madenciliğinde kullanılan yazılımlar aracılığıyla genel olarak çıkarımları amaçlanmıştır. Sayısallaştırılan metin yazılımların hesaplama modüllerinde yer alan varsayılan istatistik değerleriyle işlenmiş ve elde edilen veriler görsel sonuçlarla da gösterilmiştir. Elde edilen ilk bulgularda 12 hikâyeden oluşan metinde demek, söylemek kavramlarını yansıtan sözcüklerin hem sözcük ağı oluşturmada hem de tekil olarak sıklık listesinde önde gelen sözcükler olduğu görülmüştür. Sonuç olarak, çalışmanın ilk bulgularından hareketle Dede Korkut Kitabı’nın metin madenciliği teknikleriyle daha ayrıntılı söz varlığı ve kavramsal analizinin yapılabileceği ve farklı örüntülerin bulunabileceği düşünülmektedir.
Keywords : Dede Korkut Kitabı, Söz varlığı, metin madenciliği, sıklık, eşdizim, sözcük ağı