Eski Türkçenin söz varlığında tanıklanan ıçgın- ve örgin sözcüklerinde geçen {-gI-}

Authors : Ahmet KARAMAN

Pages : 35-42

Doi:10.29000/rumelide.981496

View : 19 | Download : 22

Publication Date : 2021-08-21

Article Type : Research Paper

Abstract :Eski Türkçenin söz varlığı içerisinde hem yazıt ve el yazmaları hem Eski Uygur hem de Karahanlı Türkçesi metinlerinde geçen ıçgın- ve örgin sözcüklerinin etimolojik çözümlemeleri konusunda belirsizlikler bulunmaktadır. Içgın- sözcüğünün sonundaki {-n-} ve örgin sözcüğünün sonundaki {-n} eki tespit edilebilir durumdadır. Bu tespitten başka bu iki sözcüğün kök biçimleri ile kök biçimleri {-n-} / {-n} ekine bağlayan fiiller ve her iki sözcüğün de aldığı anlaşılan ikinci ek konusunda Türkolojide bir boşluk vardır. Her iki sözcüğün de yapısında görülen bu ikinci ek, {-gI-} eki gibi görünmektedir. {-gI-} eki, ıçgın- ve örgin sözcüklerinin etimolojik açıdan açıklanması noktasında önemli bir yere sahiptir. Eski Türkçenin söz varlığı ve söz yapımı üzerine hazırlanan etimoloji sözlüklerinde yer almayan bu ekin varlığı, ıçgın- ve örgin sözcükleri derinlemesine incelendiğinde kaçınılmaz görünmektedir. Çünkü özellikle örgin sözcüğünün açıklanmasında tanık gösterilen ve Şine Usu yazıtının güney onuncu satırında geçen örgi- fiili, bu durumun anlaşılmasında kilit bir role sahiptir. Yapılan bu çalışmada ilk olarak Eski Türkçenin söz varlığından örnek tanıklamalarla ıçgın- ve örgin sözcüklerinin karşıladıkları anlamlar üzerinde durulacaktır. Sonrasında, ilgili sözcükler için sunulmuş etimoloji önerilerine eleştirel bir bakış açısıyla değinilecektir. Daha sonrasında, bu iki sözcüğe kaynaklık etmiş olduğu düşünülen kök biçimler ve sözcüklerin aldığı ekler açıklanmaya çalışılacaktır. Yazının son bölümünde ise çıkan sonuçlar ışığında Clauson, Gabain, Erdal, Orkun ve Tekin gibi araştırmacıların tespitlerinde bulunmayan {-gI-} ekinin yapısal ve anlamsal görünümü üzerinde durulacaktır.
Keywords : ıçgın, örgin, gI eki, etimoloji, Eski Türkçe