Zemahşerî՚nin el-Unmûzec՚i özelinde şerhlerin tanım, istişhâd ve tenkitlerdeki tutumları

Authors : Ayhan CAN

Pages : 681-695

Doi:10.29000/rumelide.1036067

View : 18 | Download : 15

Publication Date : 2021-12-21

Article Type : Research Paper

Abstract :Zemahşerî’nin Nahiv alanında kaleme aldığı el-Unmûzec adlı eseri hacim olarak küçük ama ilmî değeri yüksek olan bir çalışmadır. Şerhe muhtaç görülen bu esere birçok şerh yapılmıştır. el-Unmûzec şârihleri; tanım, istişhâd ve tenkitler gibi konularda önemli yorum ve tahliller yaparak ana metne bir takım katkılar sağlamışlardır. Nahivde önemli bir yer teşkil eden tanımlar el-Unmûzec՚de kısmen zikredilmiştir. Kısmen de zikredilmemiştir. el-Unmûzec՚de bahsi geçmeyen bazı tanımları şârihler yapmışlardır. el-Unmûzec՚de zikredilen tanımlar ise analize tabi tutularak herhangi bir hataya denk gelindiğinde genelde bu hatanın giderilmesi adına çözümler üretilmeye çalışılmıştır. el-Unmûzec՚de istişhâd unsurlarına yeterince yer verilmemiştir. Bu boşluk şârihler tarafından doldurularak Kur’ân-ı Kerim âyetleri, hadis ve Arap kelamı gibi istişhâd malzemeleriyle metin zenginleştirilmiştir. Nahiv konularını bütüncül bir şekilde ele alan şârihler, birden çok amaç için istişhâd malzemesini kullanmışlardır. Buna bağlı olarak nahiv bilgisinin önemli kaynaklarından olan âyet ve Arap kelâmına oldukça yer vermişlerdir. Ancak bu durum hadis için geçerli değildir. Âyet ve Arap kelâmına nazaran hadise daha az yer verilmiştir. Şârihler, tanımlarda olduğu gibi bazı yerlerde Zemahşerî՚nin konuları işleme biçimi ve ifadelerine de müdahalelerde bulunarak analist bir tutum sergilemişlerdir. Tenkit merkezli olan bu yaklaşımla okuyucuya doğru bilgi verme gayreti sergilenmiştir. Şârihlerin metotlarında sadece kurucu metne tenkit yapmak yoktur. Bazen de kurucu metne yöneltilebilecek tenkitlerin bertaraf edildiği görülmüştür.
Keywords : Zemahşerî, el Unmûzec, metin, şerh, Şârih