19.Yüzyıldan iki kamusal mektup: Giuseppe Mazzini ile Mustafa Fazıl Paşa’nın saraya mektupları

Authors : Esra SAZYEK

Pages : 505-518

Doi:10.29000/rumelide.1036576

View : 19 | Download : 7

Publication Date : 2021-12-21

Article Type : Research Paper

Abstract :Kavalalı Mehmet Ali Paşa’nın torunu Mısırlı Prens ve Osmanlı devlet adamı Mustafa Fazıl Paşa, Osmanlı hükümetine yönelik eleştirileri sebebiyle ülkeyi terk etmeye zorlanır. 4 Nisan 1866’da Paris’e hareket eden Paşa, Mısır’daki veraset sisteminin de değişmesiyle birlikte Babıali’ye karşı ciddi bir muhalefet başlatır. Bu muhalefetin ilk ve en önemli adımı, Osmanlı Devleti’nin içinde bulunduğu kötü duruma dikkat çekmek amacıyla Paris’ten Sultan Abdülâziz’e hitaben yazdığı mektuptur. Yeni Osmanlılar Cemiyeti’nin ekonomik anlamdaki himayeciliğini üstlenmeden kısa süre önce yazdığı ve ülkesi için laiklik ve özgürlük istediği bu mektup, İtalya’nın cumhuriyet yönetimi altında birleşmesini amaçlayan Carbonari örgütünün önderi Giuseppe Mazzini’nin, 1831’de Piemonte Kralı Carlo Alberto’ya yazdığı açık mektubu hatırlatır. İki mektup arasındaki ilintiye ilk kez Reform in the Ottoman Empire insert ignore into journalissuearticles values(1963); adlı kitabında dikkat çeken Amerikalı tarihçi Roderic H. Davison’dur. Kaya Bilgegil ise, “Bu iki mektubun bir mukayesesi yapılmalıdır.” diyerek, literatürdeki söz konusu boşluğa dikkat çeker. Ancak merhum Bilgegil’in 1970’te yaptığı bu çağrı, aradan geçen yarım yüzyıla rağmen karşılık bulmamış; her iki mektup mukayese edilmediği gibi Mazzini’nin mektubuna da ulaşılamamıştır. Dolayısıyla, Giuseppe Mazzini’nin Carlo Alberto’ya yazdığı ve dilimize hâlâ çevrilmemiş olan İtalyanca mektubuyla, Mustafa Fazıl Paşa’nın Sultan Abdülâziz’e yazdığı mektubu mukayeseli olarak değerlendirdiğimiz bu çalışmanın ardındaki esas gerekçe, Kaya Bilgegil’in önerisidir.
Keywords : Mustafa Fazıl Paşa, Yeni Osmanlılar Cemiyeti, Giuseppe Mazzini, Carbonari Örgütü, Mektup