Şeyhülislâm Bahâyî’nin “neylersin” redifli gazelinden hareketle kaleme alınmış iki tehzil

Authors : Hatice ÖZDİL, Volkan GÖKTAŞ

Pages : 674-691

Doi:10.29000/rumelide.1316214

View : 129 | Download : 78

Publication Date : 2023-06-22

Article Type : Research Paper

Abstract :Nazire, sevilen bir şairin bir şiirinin bir başka şair tarafından, umumiyetle aruz, kafiye ve mana açısından zemin şiire benzetilerek yazılan bir başka şiir olarak tanımlanmaktadır. Nazire benzeri şiirler arasında olan tahmis, bir beytin önüne üç mısra eklenilmek suretiyle yapılan yeni bir nazım biçimi iken, tehzilde ise alaylı nazire söz konusudur. Dîvân şiirinde şairlerin edebî açıdan kimlerden etkilendikleri veya kimleri etkiledikleri çoğunlukla şairlerin yazdıkları nazirelerden yola çıkılarak öğrenilmektedir. Bu çalışmada, Bahâyî’nin “neylersin” redifli şiirinden hareketle oluşan iki tehzil örneği üzerinde durularak birbirinden etkilenmiş dört şair ele alınmıştır: Şeyhülislâm Bahâyî insert ignore into journalissuearticles values(ö. 1654);, Nâ’ilî-i Kadîm insert ignore into journalissuearticles values(ö. 1666);, Hevâyî insert ignore into journalissuearticles values(ö. 1715); ve Tırsî insert ignore into journalissuearticles values(ö. 1766); bu çalışmada bir potada buluşturulmuştur. Adı geçen şairlerin kaleme aldıkları “neylersin” redifli nazire, tahmis ve tehzil üçlüsü, çalışmanın ana konusunu teşkil etmiştir. Çalışmanın daha iyi anlaşılabilmesi için öncelikle bahsi geçen nazire, tahmis, tehzil kavramlarına kısaca değinilmiş; ardından Şeyhülislâm Bahâyî, Nâ’ilî-i Kadîm, Hevâyî ve Tırsî hakkında bilgi verilmiş ve son kısımda ise şiirler detaylı olarak incelenmiştir. Yapılan bu çalışmayla öncelikle “zemin şiir” olarak kabul edilen Şeyhülislâm Bahâyî’nin “neylersin” redifli gazeli ele alınmıştır. Daha sonra bu gazele Nâ’ilî-i Kadîm tarafından yazılan tahmis incelenmiştir. Hevâyî tarafından bu tahmis “model şiir” olarak ele alınmış ve muhammes şeklinde bir tehzil yazılmıştır. Bu muhammese ise Tırsî, gazel şeklinde bir tehzille karşılık vermiştir. Çalışmada bu şiirler arasında bulunan ses ve söz tekrarları, kafiye ve redif, vezin, tamlamaların yanı sıra üslup, konu vb. unsurların ortaklıklarına değinilmiş böylelikle şiirler arasındaki şekil ve muhteva ilişkisi tespit edilmeye çalışılmıştır.
Keywords : Şeyhülislâm Bahâyî, Nâilî i Kadîm, Hevâyî, Tırsî, tehzil