Nâbî’nin Hayriyye’sinde cehalet tasavvuru

Authors : Mahmut Gider

Pages : 520-533

Doi:10.29000/rumelide.1379189

View : 91 | Download : 164

Publication Date : 2023-10-23

Article Type : Research Paper

Abstract :Toplumsal problemlerin çözümü ve ideal toplum oluşturma konusunda sorumluluk alan entelektüel gruplardan biri şairlerdir. Hikemî bir eda ile öğretici metinler kaleme alan şairler, ahlaki yozlaşmanın etkilerini azaltmaya, birey ve toplumun kendini bilmesi için farkındalık oluşturmaya çalışırlar. Başta nasihatnâme olmak üzere fütüvvetnâme ve siyasetnâme gibi türlerde eserler kaleme alırlar. Bu meyanda yazılan önemli nasihatnâmelerden biri, hikemî şiir ekolü temsilcilerinden Nâbî’nin Hayriyye’sidir. Cehalet olgusu, Hayriyye’de müstakil bir bölüm olarak işlenmemiş olmasına rağmen birçok özelliğiyle benzetme ve tasavvurlara konu edildiği için çalışma konusu olarak belirlenmiş ve tematik bir incelemeye tabi tutulmuştur. Çalışma, kompoze edilirken önce Hayriyye mesnevisinin türü olan nasihatnâme hakkında bilgi verilmiş daha sonra cehalet, "Hak olmayan inanç” ve "bilgisizlik hâli” şeklinde kategorize edilmiştir. Genellikle bilgisizlik hâli olarak tasavvur edilen cehaletin, doğru bir biçimde anlaşılabilmesi için karşıt anlamlısı olan ilim hakkında ileri sürülen yaklaşımlar ortaya konulmuş, benzerlik noktasında ilişkilendirildiği kelime ve ibareler alfabetik olarak sıralanmış, vücut bulmuş hâli olan "cahil”e dair yaklaşımlar tespit edilmiştir. Hayriyye’de cehalet tasavvurunun doğru anlaşılması için cehaletle kökteş ve ilgili kavramları (cehl, cahil, techîl, ilim, nâdân) içeren beyitler tema ekseninde bağlama uygun olarak şerh edilmiştir. Böylece birey ve toplum için her dönem hayatiyet arz eden sorunlardan biri olan cehaletin, önemi hâiz edebî eserlerden Hayriyye’deki yansımaları ortaya konulmuştur.
Keywords : Cehalet, Nasihatnâme, Hayriyye, Nâbî, Klasik Türk Şiiri