Afyonkarahisar Bilmeceleri’nde Çocuk ve Eğitim

Authors : Erhan Akdağ

Pages : 79-92

Doi:10.29000/rumelide.1379391

View : 116 | Download : 183

Publication Date : 2023-10-23

Article Type : Research Paper

Abstract :Mehmet Şenkaya ve Dr. Mehmet Saadettin Aygen’in Afyonkarahisar halkından derleyerek 1981 yılında kitap olarak yayımladıkları Afyonkarahisar Bilmeceleri folklorik açıdan oldukça değerli bir eserdir. Afyonkarahisar halkının sıkça sorduğu 516 bilmeceden oluşan bu eser, kent kültürüne özgü birçok önemli veri içermektedir. Söz konusu bilmecelerden hareketle Afyonkarahisar halkının bilgi, inanç, duygu ve düşünce dünyasına ilişkin pek çok çıkarımda bulunulabilir. Afyonkarahisar Bilmeceleri Afyonkarahisar halkının çocuğa ve eğitime bakışını gözler önüne seren zengin bir kaynaktır. Bu bilmeceleri inceleyerek Afyonkarahisar halkının "çocuk” ve "eğitim” kavramlarına yüklediği anlamla değeri saptamak mümkündür. Örneğin, söz konusu eserde "Ufacık boyu var / Türlü türlü huyu var” (Şenkaya ve Aygen, 1981, s. 30) sorusuyla yer alan ve yanıtı "çocuk” olan bilmece, Afyonkarahisar halkının çocuğu gelişim bakımından küçük gördüğünü, bununla birlikte çocuğun davranış zenginliğinin bilincinde olunduğunu gösterir. "Çocuk” yanıtlı bir diğer örnek olan "Evimin taşı / Gözümün mutlu yaşı” (Şenkaya ve Aygen, 1981, s. 30) bilmecesinde Afyonkarahisar halkının gözünde çocuğun aile kurumunun en değerli varlığı, dayanak noktası olduğu görülür. Eserde bir eğitim aracı olarak "kalem”i soran "Dilim kurşun veya mürekkep / Kâğıt üzerinde konuşurum hep / Bensiz konuşmayanlara şimdi / Diyorlar iki kulaklı merkep” (Şenkaya ve Aygen, 1981, s. 13) bilmecesi Afyonkarahisar halkının okuma-yazma becerisine verdiği değeri ve cahil insanı küçümsediğini göstermesi bakımından dikkat çekicidir. Nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesine dayalı bu çalışmada, Mehmet Şenkaya ve Dr. Mehmet Saadettin Aygen’in Afyonkarahisar Bilmeceleri adlı kitabında "çocuk” ve "eğitim” kavramlarını örnekleyen kırk bilmece tespit edilerek Afyonkarahisar halkının "çocuk” ve "eğitim” algısı değerlendirilmiştir.
Keywords : Bilmece, çocuk, eğitim, Afyonkarahisar Bilmeceleri