Kâdirî tarikatına mensup divan sahibi sûfî şairler ve divanlarındaki dinî-tasavvufî türler üzerine bir inceleme

Authors : Edibali Karabiyik

Pages : 852-885

Doi:10.29000/rumelide.1406062

View : 154 | Download : 176

Publication Date : 2023-12-21

Article Type : Research Paper

Abstract :Tasavvuf şiiri, sûfîlerin bağlı oldukları tarikatların usûllerine göre rûhî tekâmüllerini sağlamaya çalıştıkları aşamalarda yaşadıkları tecrübeleri ya da İslâm dininin hakikatlerini anlatmak maksadıyla şiiri seçmeleri sonucu meydana gelmiştir. Tasavvufî şiir geleneği içerisinde önemli şahsiyetler yetiştirmiş olan Kâdirî tarikatına mensup divan sahibi şairlerin hayatları, eserleri ve divanlarındaki dinî-tasavvufî türler, çalışmanın konusunu oluşturmuştur. Kâdiriyye’nin Anadolu topraklarında Eşrefoğlu Abdullah-ı Rûmî (ö.874/1469-70) tarafından ilk kez temsil edilmeye başlandığı 15. yüzyıl ile tarikat faaliyetlerinin yasaklandığı 30 Kasım 1925 tarihi arasında, bütün Osmanlı coğrafyasındaki Kâdirî ocaklarından yetişmiş ve Türkçe divanı günümüze ulaşmış şahsiyetler çalışmaya dâhil edilmiştir. Çalışmanın amaçlarından ilki, tasavvuf edebiyatının Mevlevîlik, Bektâşîlik, Halvetîlik gibi belli tarikat zümrelerinin oluşturduğu bir edebiyat olduğu, diğer tarikatların bir zümre oluşturacak sayıda divan sahibi şair yetiştiremedikleri düşüncesinin etraflıca bir araştırma yapılmadan ileri sürülmüş olduğunu ortaya koymaktır. Çalışmanın diğer amaçları ise Türk tasavvuf şiiri üzerinde etkili olmuş tarikat teşekkülleriyle ilgili yapılacak yeni çalışmalara zemin hazırlamak, tasavvuf şiiri kapsamında ele alınan edebî türlerin sadece belli tarikatların uhdesinde olduğuna yönelik oluşturulan algıyı değiştirmek ve bu konudaki tartışmaların daha sağlam bir zemine oturmasına katkıda bulunmaktır. Çalışma, divan sahibi Kâdirî şairlere ve divanlarındaki dinî-tasavvufî türlere yönelik kısa bilgiler vermesi, araştırmacılara daha net değerlendirmeler yapma imkânı sağlayacak olması yönünden de önem arz etmektedir.
Keywords : Türk şiiri, tasavvuf edebiyatı, Kâdirîlik, dinî tasavvufî türler