Söz anlam ilişkisi yönünden aralarında yakınlık bulunan bazı edebi sanatlar

Authors : Sadullah Tilkitaş

Pages : 9232-934

Doi:10.29000/rumelide.1407520

View : 86 | Download : 89

Publication Date : 2023-12-21

Article Type : Research Paper

Abstract :Bedî‘ kavramı, hicri üçüncü asra kadar söz sanatları anlamında kullanılmış ve sonraki dönemde belâgat ilmi ile özdeşleşip bu ilim bünyesinde müstakil bir bölüm olmuştur. Sözü etkili bir şekilde kullanabilmek için şairler, beyitlerinde bir veya daha fazla edebî sanata yer vermişlerdir. Ayrıca onlar, az sözle çok şey ifade edebilme ve sözü güzelleştirme gayesiyle yeteneklerini ortaya koymuşlardır. Okuyucunun çeşitli söz sanatlarıyla bezenmiş bu beyitleri doğru bir şekilde anlayabilmesi için de edebî sanatları bilmesi gerekmektedir. Belâgat kaynaklarında yer alan söz sanatlarının bir kısmı birbirlerine oldukça yakınlık arz etmektedir. Bu da okuyucunun beyti doğru bir şekilde anlamasını güçleştirmektedir. Bir kısım Arap edebiyat eleştirmenleri bedî‘ sanatlarının nazım veya nesirde tekellüflü bir şekilde kullanımının eserin selametine halel getirebileceği ve bunun da eleştiri konusu olduğunu belirtmişlerdir. Bu bakımdan çalışmada belâgat kitaplarının bedî‘ bölümlerinde yer alan ve gerek lafız gerekse mana yönünden birbirlerine oldukça yakın özelliklere sahip olan bazı bedî‘ sanatların tanıtılması ve farklarına dikkat çekilmesi amaçlanmıştır. Böylece beyitlerin doğru bir şekilde anlaşılması ve okuyucuların konuya daha kolay hakim olması hedeflenmiştir. Çalışmada 19 sanat ele alınmış, sanatlar kısaca açıklanmış her biri için gerek âyet-i kerîm’e gerekse Arap şiirinden örnekler verilmiş, benzerlik veya farklılıklarına dikkat çekilmiştir. Ayrıca lafzî ve manevî sanatlar şeklinde bir başlıklandırma yapılmamış, sanatların birbirleri arasında yakınlık bulunması dikkate alınmıştır.
Keywords : Belâgat, Bedî, Şiir, Lafız, Mana