Nabizade Nazım’ın Sevda adlı hikâyesinde Beşir Fuad etkisi

Authors : Esra Sazyek, Eminegül Sever

Pages : 390-398

Doi:10.29000/rumelide.1428816

View : 225 | Download : 115

Publication Date : 2024-02-21

Article Type : Research Paper

Abstract :Türk edebiyatını ve düşünce dünyasını pozitivizm ve natüralizmle tanıştıran Beşir Fuad, kaleme aldığı eleştirel Victor Hugo biyografisinde romantizmin gözyaşına ve hayale dayanan süslü üslûbu yerine gözlem ve deneyi esas alan gerçekçi bir edebiyatı savunur. Başta Menemenlizâde Mehmet Tahir ve Namık Kemal olmak üzere çağdaşlarının tepkisini çeken bu düşünceler, edebiyatın yön değiştirmesine zemin hazırlayan “hayaliyûn-hakikiyûn” tartışmasını başlatır. Şiir ve romanın hakikati ifade ettiği ölçüde değerli olduğunu, bu nedenle duygu ve hayalden arındırılması gerektiğini verdiği örneklerle anlatmaya çalışan Beşir Fuad’ın pozitivist bir tavırla bilimi edebiyata uygulama çabası, yaşadığı dönemde büyük tepki toplasa da sonradan birçok edebiyatçıyı etkisi altına alır. Onun bu yöndeki düşüncelerinden etkilenen yazarlardan biri de Nabizade Nazım’dır. Nabizade Nazım’ın, Beşir Fuad’ın natüralist görüşlerinin izinden gitmeye başlayışının ilk dikkat çekici ürünü, Manzara dergisinde yayımlanan “Elektrikiyetin Sevdaya Tatbiki” (1887) başlıklı bir makaledir. Özellikle pozitivist tutumunu aşk ile ilintilendirerek işlemesi açısından konumuzla doğrudan bağlantılı olan bu makale, Sevda’nın habercisi gibidir. Bununla birlikte anılan makale ve hikâyesinin arasına Karabibik (1891) adlı romanı girer. Nabizade, natüralist anlayışı, ölümüne dek yazdığı bütün hikâyelerinde sürdürür. Onun, edebî metin ve bilim arasında kurduğu ilişkiyi örneklendirdiği bir diğer metni Sevda (1892) adlı uzun hikâyesidir. Romantizmi yazınsal düzlemde eleştiren bu hikâyenin en önemli yönü, okuduğu romantik eserler sebebiyle hayal âlemine dalan figürlerin gerçeklerden uzaklaşmalarını çarpıcı biçimde ortaya koymasıdır. Ancak yazarın bu realist tutumu, hikâyenin merkezini oluşturan “aşk”ın, bir duygu olmaktan ziyade fizyolojik bir olay olarak ele alışıyla natüralizme evrilir. Bu makalede, önce aşkı bilimsel bir tutumla işleyen “Elektrikiyetin Sevdaya Tatbiki” adlı makaleye değinilecek, ardından Sevda adlı hikâye incelenecek ve bu metinlerin gerisindeki Beşir Fuad etkisi görünür kılınmaya çalışılacaktır.
Keywords : Beşir Fuad, Nabizade Nazım, Elektrikiyetin Sevdaya Tatbiki, Sevda