Azerbaycan Türkçesi Diyalektolojisinde Uzun Ünlülere Dair Bir İnceleme

Authors : Ekin Aktürk

Pages : 235-248

Doi:10.29000/rumelide.1469412

View : 37 | Download : 47

Publication Date : 2024-04-21

Article Type : Research Paper

Abstract :Boğumlanma süresi bakımından iki normal süredeki ünlünün boğumlanma süresini içine alan ünlülere uzun ünlüler denir. 1848 yılında başlayan uzun ünlüleri inceleme konusu Yakut Türkçesi ve Tatar Türkçesi (Mişer Ağzı) uzun ünlülerinin karşılaştırılmasıyla başlamıştır. İlk defa St. Petersburg’da Yakutça Gramer (I-II)’in Otto Böhtlingk tarafından yayımlanmasıyla (1851) beraber fonetik unsurlar hakkında bilim dünyasında fonetikçiler ikiye bölünmüştür. Otto Böhtlingk ile başlayan uzunlukları araştırma konusu W. Raddloff ile tamamen zıt bir perspektif kazanmıştır. Bir gruba göre korunan aslî ünlü uzunlukları, bir diğer gruba göre ise büzülme, erime, kaynaşma gibi fonetik hadiselerle oluşmuş olan ikincil ünlülerden başkaca birer fonem değillerdir. Azerbaycan Türkçesinin dört ana diyalekti vardır. Birincisi Doğu Ağzı (Kuba, Bakü, Şamahı, Muğan, Lenkeran), ikincisi Batı Ağzı (Kazak, Gence, Karabağ, Ayrum), üçüncüsü Kuzey Ağzı (Nuha), dördüncüsü ise Güney Ağzıdır (Nahcıvan, Ordubad, Tebriz, Yerevan). Azerbaycan Türkçesinde kısalma eğiliminde olan ünlü uzunluklarının örnekleri bu çalışmada diyalektoloji lügatından taranmış ve tespit edilmiştir. Azerbaycan (Güney-Batı Oğuz) Türkçesi ve ağızlarında korunduğu kaynaklarla tespit edilebilen ünlü uzunluklarının bazıları kullanıldığı ağız ve manalarıyla bu çalışmada incelenmiştir.
Keywords : Fonetik, Azerbaycan Türkçesi, Ünlü Uzunlukları