Âbidin Paşa’nın Sansürle Mücadelesi ve Bilinmeyen Eseri

Authors : Ersin Durmuş

Pages : 222-233

Doi:10.29000/rumelide.1502186

View : 73 | Download : 73

Publication Date : 2024-06-25

Article Type : Research Paper

Abstract :Osmanlı Devleti’nde matbaanın kullanılması müellifler ve matbaalar kadar devleti de ilgilendiren yeni bir süreci başlatmıştır. Müelliflerin matbaaya olan ilgisi ve kitap basma talepleri her geçen gün artarak devam etmiştir. Bu durum devletin kitap basımı ve takibi ile ilgili yasal düzenlemeler yapmasını hızlandırmıştır. Artan talepler karşısında çözüm arayan sistem, birçok kurum ve kuruluş marifetiyle kitap basım denetim süreçlerini yürütmüştür. Bu oluşumlardan biri de 1881 yılında Maarif Nezareti bünyesinde kurulan Encümen-i Teftiş ve Muayenedir. Kitapları bu kurum tarafından incelenen isimlerden biri ise önemli görevlerde bulunmuş devlet adamlarından biri olan Âbidin Paşa’dır. Âbidin Paşa’nın Cezâyir-i Bahr-i Sefîd valiliği dönemindeki müracaatlarından biri, meşhur eserlerinden olan Tercüme ve Şerh-i Kasîde-i Bürde’nin ikinci baskısı içindir. Eser, ikinci baskı için yapılan müracaat olmasına rağmen Encümen-i Teftiş ve Muayeneye takılmış ve hatalar düzeltildikten sonra tekrar değerlendirilmek üzere iade edilmiştir. Âbidin Paşa’nın aynı döneme denk gelen ikinci müracaatı ise Hikem-i Kur’ân adını verdiği çalışması içindir. Bu kitabının basımına ise, eserde pek çok hata olduğu gerekçesi ile izin verilmemiştir. Bu eser ve süreç arşiv belgeleriyle ortaya konmakla birlikte maalesef Âbidin Paşa’nın bu isimle günümüze ulaşan bir eseri tespit edilememiştir. Bu çalışmada Âbidin Paşa’nın hayatına ve Osmanlı Devleti’nde kitap basımı ile ilgili denetim mekanizmalarına kısaca değinildikten sonra, adı kaynaklarda zikredilmeyen eserin izi sürülmüş ve akıbeti ile ilgili bir değerlendirme yapılmıştır. Ayrıca Âbidin Paşa’nın adı geçen iki eseri için yaptığı müracaatlarla ilgili belgeler ilgililerin nazarıdikkatine sunularak Osmanlı Devleti’nde kitap basım süreçlerinin bir boyutu bu iki eser üzerinden örneklendirilmiştir.
Keywords : Âbidin Paşa, Sansür, Hikem i Kurân