Memlûk- Kıpçak Sözlüklerinde Geçen Kadın Adları

Authors : Mine Cirit, Özlem Yigitoğlu

Pages : 116-130

Doi:10.29000/rumelide.1502869

View : 89 | Download : 129

Publication Date : 2024-06-25

Article Type : Research Paper

Abstract :Ad bilimin en önemli inceleme alanlarından biri de kişi adlarıdır. Bir dilin kişi adlarının incelenmesi, o toplumun kültürü, başka kültürlerle olan etkileşimi ve toplumsal bakış açısıyla ilgili önemli veriler sunması bakımından son derece önemlidir. Bilinen ilk yazılı belgeleri 8. yüzyıla dayanan Türk dili, kişi adları bakımından zengin bir malzemeye sahiptir. Türk halklarının hâlihazırda sahip oldukları köklü ad verme gelenekleri onların benimsedikleri dinler ve etkileşime girdikleri kültürlerle çeşitli özellikler kazanmıştır. Tarihî metinlerde ve modern Türk dillerinde yer alan kişi adları pek çok araştırmacı tarafından filolojik açıdan ve ad verme geleneği açısından ele alınmıştır. Daha önce yapılan çalışmalar Tarihî metinlerde geçen erkek adlarının kadın adlarına oranla kat kat fazla olduğunu göstermiştir. Bunun elbette sosyolojik ve kültürel sebepleri vardır. Tarihî Türk metinlerinden Memlûk -Kıpçak sahası sözlükleri hem kadın hem de erkek adları açısından zengin bir malzemeye sahiptir. Bu makalede Memlûk -Kıpçak sahasında yazılmış beş büyük sözlük ve gramer kitabı olan Kitābu\'l-İdrāk li Lisāni\'l-Etrāk, Kitâb-ı Mecmû-ı Tercümân-ı Türkî ve Acemî ve Mugalî, Et-Tuhfetüz-Zekiyye fi l-Lûgati Türkiyye, El- Ķavaninu’l-Külliyye Li-Žabti’l-Luġati’t-Türkiyye ve Ed-Dürretü’l-Mudîʻa fi Luġati’t-Türkiyye adlı eserlerde geçen kadın adları ele alınmıştır. Çalışmanın amacı bu eserlerde geçen kadın adlarını semantik, etimolojik ve folklorik açılardan incelemektir. Çalışmada 16’sı alıntı 34 kadın adı tespit edilmiştir; bunlardan 4 kadın adı 1 Türkçe 1 alıntı addan oluşmaktadır. Alfabetik sırayla ele alınan bu adlar etimolojik ve semantik açılardan ele alınmış, bu adların Tarihî Türk dillerindeki ve Türkiye Türkçesindeki görünüşleri ortaya konmaya çalışılmıştır. Çalışmanın sonunda tespit edilen kadın adları yapı ve anlamlarına göre sınıflandırılmıştır.
Keywords : Kişi Adları, Kadın Adları, Ad Verme Geleneği, Memlûk Kıpçak Türkçesi