el-Kavvâs`ın Makâmât`ında Lugaz/Bilmece ve Fabl Sanatlarının Kullanılması: el-Makâmetu’l-Halebiyye Örneği

Authors : Halis DEDE

Pages : 127-138

View : 19 | Download : 16

Publication Date : 2022-06-30

Article Type : Research Paper

Abstract :el-Makâmetu’l-Halebiyye, el-Kavvâs`ın dokuz makâmesi içerisinde sekizinci sırada ele alınmıştır. Bu makâmenin olayları, Suriye`nin Halep şehrinde geçmektedir. Gayesi, lugaz/bilmece sanatını kullanarak okurlarını herhangi bir konuda düşündürmek, eğlendirmek, onlara bir takım şeyleri öğretmek, zihinsel aktiviteler gerçekleştirmek ve hoş vakit geçirtmektir. Makâmenin ravisi, ravilerden biri ve kahramanı ise ravinin mescitte tanıştığı bir adamdır. Makâmenin sonunda fabl sanatıyla ele alınmış ve içki ile gül arasında geçen bir hikâye de işlenmiştir. Bu hikâyede rol alan karakterler: içki, mum, zurna/kaval, kefgir/süzgeç, şişe, değnek/dal, kadeh/bardak, nergis ve güldür. Hikâyede içki ile diğer unsurlar arasında uzayıp giden üstünlük kavgasına gül, müdahale eder ve içkiyle mektuplaşarak olayı çözüp işi tatlıya bağlar. Böylece içki ile gül hikâyesi/makâmesi güzel bir sonla biter. Bu çalışmada el-Makâmetu’l-Halebiyye tahlil edilmiş ve bir örneklik teşkil etmesi açısından makâme yazılarının bilmece sanatını kullanarak okura mesajını etkili ve eğlenceli, aynı zamanda düşündürücü bir tarzdaki sunumu üzerinde durulmuştur. Ayrıca fabl sanatını kullanmakla her ortamda dile getirilmesi mümkün olmayan bir ifadeyi bile hem akıcı hem de etkili bir tarzdaki sunumunun bir örneği de verilmiştir.
Keywords : Arap Dili ve Belagatı, el Ḳavvâs, Makâmât, Riyâḍul Ezhâr ve Nesîmul Esḥâr, Lugaz Bilmece