Dönemin Toplumsal Şartlarının Fetvalara Yansıması: Cerîde-i İlmiyye’de Mefkûd/Gaib

Authors : Hilal Solakoğlu, Nihat Tosun

Pages : 92-110

View : 120 | Download : 95

Publication Date : 2023-12-30

Article Type : Research Paper

Abstract :XX. yüzyılın başları Osmanlı Devleti açısından Balkan ve Birinci Dünya Savaşı’nın ve ardından Milli Mücadele’nin yaşandığı maddi ve manevi açıdan zorlu bir süreç olarak nitelendirilmektedir. Bu savaşların devam ettiği 1914-1922 yılları arasında Meşîhat Makamı (Şeyhülislamlık) tarafından yayınlanmış olan Cerîde-i İlmiyye, içeriğindeki halktan ve devlet kurumlarından gelen fetvâlar ve resmî yazışmalarla bizlere o dönemin toplumsal ve dînî meseleleri hakkında kaynaklık etmektedir. Derginin içeriğindeki "fetâvâ-i şerîfe” ve "ecvibe-i şer‛iyyeler” bölümleri incelendiğinde, İslam Hukukunda hayatta olup olmadığı ve yeri bilinmeyen kayıp kişi anlamına gelen mefkûd/gâib konusunda oldukça fazla içerik olması dikkat çekmektedir. Zira dönemin savaş şartlarında seferberlik ilanıyla savaşa giden ve geri dönmeyen kişilerin sayısının çok fazla olmasıyla bağlantılı olarak ortaya çıkan hukukî meseleler mevcuttur. Çalışmamızda genelde Cerîde-i İlmiyye içerisindeki savaşla ilgili içerik, özelde de mefkûd/gâible ilgili içerik İslam Hukuku açısından önceki fetvalara kıyasla incelenecek ve bu konuda zamanın getirdiği şartlar dolayısıyla fetvadaki değişime değinilecektir. Bu anlamda çalışmamız son dönem Osmanlı Hukukunun toplumsal olaylarla etkileşiminin daha iyi anlaşılması açısından önemlidir.
Keywords : İslam Hukuku, Fetvâ, Cerîde i İlmiyye, Birinci Dünya Savaşı, Mefkûd Gâib