4./10. Yüzyıl Usul-i Fıkıh Edebiyatında Haber-i Vâhid Tartışmaları: Cessâs’ın Ebû Ali el-Cübbâî Eleştirisi

Authors : Okan Kadir YILMAZ

Pages : 451-484

Doi:10.17335/sakaifd.1164654

View : 13 | Download : 9

Publication Date : 2022-12-15

Article Type : Research Paper

Abstract :Haber-i vâhidin delil değeri problemi, 2./8. yüzyıldan itibaren kelamcılar insert ignore into journalissuearticles values(Mutezile);, fıkıhçılar ve hadisçiler arasında tartışılan ve hakkında kayda değer bir literatür ortaya çıkan usûlî konuların başında gelmektedir. Şeybânî insert ignore into journalissuearticles values(ö. 189/805);, Şâfiî insert ignore into journalissuearticles values(ö. 204/820);, İsâ b. Ebân insert ignore into journalissuearticles values(ö. 221/836); ve Buhârî insert ignore into journalissuearticles values(ö. 256/870); gibi sünnî ekolün tanınmış fıkıh ve hadis alimlerinin haber-i vâhid lehine ortaya koydukları çalışmalar bu noktada oldukça etkili olmuştur. Bu etkinin bir sonucu olarak başlangıçta haber-i vâhidi toptancı bir yaklaşımla reddeden Mutezili isimler, yerini zamanla Ebû Ali el-Cübbâî insert ignore into journalissuearticles values(ö. 303/916); gibi başka bir delille desteklenmesi şartıyla kabul eden alimlere bırakmıştır. Cübbâî, muhtemelen Kitâbü’l-ahbâr isimli günümüze ulaşmayan çalışmasında, hem tek kişinin haberi anlamındaki haber-i vâhidin hücciyet delillerini tenkit etmiş hem de çeşitli delillerle kendi kişisel görüşünü temellendirmeye çalışmıştır. Onun bu tenkit ve görüşleri, 4./10. yüzyılın önemli Hanefi fakih ve usulcüsü Cessâs insert ignore into journalissuearticles values(ö. 370/981); tarafından usul ilminin kurucu metinlerinden el-Fusûl’de üstü kapalı bir şekilde nakledilmiş ve eleştirel bir değerlendirmeye tabi tutulmuştur. Araştırmamızda Cübbâî’nin, haber-i vâhidin delil değeri, kabul şartları konusundaki eleştiri ve görüşleri ile Cessâs’ın ona verdiği cevaplar ve karşı eleştirileri ele alınmıştır.
Keywords : Usûl i fıkıh, Haber i vâhid, Mutezile, Cübbâî, Cessâs, el Fusûl