Osmanlı’da Bir Meşâriku’l-Envâr Hâşiyesi: Derviş Ali b. Muhammed’in Envâru’l-Meşârik’i

Authors : Gülsüm KORKMAZER

Pages : 121-152

Doi:10.17335/sakaifd.1256488

View : 109 | Download : 126

Publication Date : 2023-06-15

Article Type : Research Paper

Abstract :Osmanlı medrese çevrelerinde hadis ilmi ile ilgili en çok kullanılan kaynaklardan biri Sagânî\`nin Meşâriku\`l-envâr\`ıdır. Bu eser, İbn Melek ve Ekmeleddin Bâbertî\`nin şerhleriyle otoritesini pekiştirmiştir. Bu otoritenin bir göstergesi olarak Osmanlı\`da Meşârik ve şerhleri hakkında pek çok çalışma yapılmıştır. Ancak çoğunlukla yazma eser halinde bulunan bu çalışmalar hakkında günümüzde yapılan bilimsel değerlendirmeler yeterli olmayıp bazıları hakkında hiçbir araştırma dahi yoktur. Hakkında araştırma bulunmayan bu eserlerden birisi de Derviş Ali’nin Envâru\`l-Meşarik\`idir. Eser, Meşâriku’l-envâr’la birlikte İbn Melek ve Babertî\`nin Meşârik şerhleri hakkında yazılmış hacimli bir hâşiyedir. Mevcut araştırmalar bu eseri Ali Dede el-Bosnevî’ye insert ignore into journalissuearticles values(ö. 1007/1598); nispet etmektedir. Ancak bu nispet hatalı gözükmektedir. Envâru’l-meşârik’te müellif ismi olarak açıkça ismi geçen Derviş Ali b. Muhammed ile Ali Dede el-Bosnevî’nin aynı kişiler olup olmadığı bu makalenin sorularından biridir. Bu sorunun cevabı eserin nüshalarından elde edilen bilgilerle Ali Dede’nin hayatının örtüştüğü ve örtüşmediği yerlerin mukayesesi neticesinde elde edilecektir. Bu şekilde hayatı hakkında bilgi bulunmayan Derviş Ali’ye dair veriler toplanacaktır. Çalışmanın diğer yönü ise eserin hâşiye olması bakımından incelenmesidir. Bu amaçla eserin içeriğinde ele alınan malumat değerlendirilip hangi kaynakların kullanıldığı ve hangi konulara nasıl temas edildiğine işaret edilerek hadis ilmine dair yazılmış bir hâşiyenin özellikleri işlenecektir. Böylelikle hem Osmanlı ilim anlayışında önemli bir yer tutan hâşiyelerin ilmî katkısına işaret edilerek şerh-hâşiye kültürünün anlaşılmasına katkıda bulunmak, hem dönemin hadis çalışmalarına bir örnek sunmak, hem de bir alimin -ilerde oluşturulabilecek- biyografisine veriler sunmak hedeflenmektedir.
Keywords : Hadis, Envârul meşârik, Meşârikul envâr, Derviş Ali b Muhammed, Ali Dede el Bosnevî, Hâşiye