Telkîbî Müsennânın Arapça Genel Sözlüklerdeki Varlığı: el-Muʽcemu’l-Vasît Örneği

Authors : Nazife Nihal İnce, Zeynep Sevde Akdoğan Anou

Pages : 651-674

Doi:10.17335/sakaifd.1529051

View : 64 | Download : 35

Publication Date : 2024-12-15

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu makale, müfredi ile müsennâsı farklı olan kelimelerden olan telkîbî müsennânın alfabetik-genel sözlüklerde bir madde olma problemini el-Mu’cemu’l-vasît örneği üzerinden incelemektedir. Lugavî müsennâ olarak adlandırılan müfredi ile müsennâsı farklı olan isimler, müstakil eserler yoluyla derlenmiş ve tasnife tabi tutulmuştur. Telkîbî Müsennâ bu sınıflardan biri olup müfredi dışındaki iki ayrı ismi birlikte ifade eden isimlere karşılık gelmektedir. Bu tür müsennâların manalarına müfretlerinden ulaşılamayacağı için birer sözlük maddesi olması doğal bir beklentidir. Bu araştırmada söz konusu beklentinin genel sözlüklerde karşılanıp karşılanmadığı el-Muʽcemu’l-vasît örneğinde araştırılmaktadır. Araştırma, gramatik-lugavî müsennâ ayrımı, telkîbî müsennânın literatürdeki yeri ve telkîbî müsennânın belirleyici özelliklerinden oluşan teorik çerçevenin ardından el-Muʽcemu’l-vasît’teki verilerin nicel olarak değerlendirilmesi şeklinde uygulanmıştır. İki adımdan oluşan veri toplama işleminin ilk adımında derlemelerdeki kelimeler bir araya getirilerek bir dağarcık oluşturulmuş ve kelimeler anlam ilgisi bakımından sınıflandırılarak listelenmiştir. İkinci adımda ise oluşturulan dağarcıktaki kelimelerin el-Muʽcemu’l-vasît maddelerindeki varlığı araştırılmıştır. Araştırma sonunda telkîbî müsennâların el-Muʽcemu’l-vasît maddelerindeki varlığının oldukça düşük olduğu ortaya çıkmıştır.
Keywords : Arap Dili ve Belagati, Sözlük Maddesi, Müsennâ, Telkîbî Müsennâ, el-Muʽcemu’l-vasît.