Kirkitli Dokuma Örnekleri İle Selçuklu Dönemi Mimari Yapılarında Kullanılan Ortak Motifler Üzerine Bir İnceleme ‘‘Aksaray Sultanhanı, Ağzıkarahan ve Alayhan Hanları’’

Authors : Semra Kılıç Karatay, Ahmet Melih Çilingir

Pages : 14-20

Doi:10.62425/sidd.1563299

View : 13 | Download : 6

Publication Date : 2025-03-28

Article Type : Review Paper

Abstract :Türklerin yerleşik hayata geçmesi ile birlikte barınma yerlerini inşasında ilk olarak toprak kullanmışlar ve daha sonra Selçuklular dönemi ile tuğla ve taş kullanmaya başlamışlardır. Topraktan yapılan mekânlar doğa koşullarına karşı dayanıksız olduğu için günümüze kadar gelememiştir. Tuğla ve taş malzeme kullanılarak yapılan mekânlar ise restore edilerek zamanla günümüze kadar ulaşmış ve tarihi süreç kapsamında kanıtlayıcı tarihi (tarihi kelimesi tekerrür etmekte) belge olarak kabul görmüştür. Tuğlaların farklı dizilmesi ile motifler elde edilmektedir. Yapılarda kullanılan düzgün kesme taş işçiliğiyle oluşturulan taşların aynı zamanda oyulması ile çeşitli bezemeler oluşturulur. Halı ve düz dokumalar, ev ve çadırlarda yer yaygısı, örtü ve günlük ihtiyaçlar gereği ortaya çıkan ürünlerdir. Kirkitli dokuma örneklerinin de insanlar bezemeleri oluştururken doğadan yararlanmışlar ve elde ettikleri motifleri farklı sanat alanlarında kullanabildikleri gibi mimari yapılarda da kullanmışlardır. Selçuklu dönemi mimari yapılarının bezemelerinde kullanılan örneklerin bulundukları bölgede kirkitli dokuma örneklerine yansıdığı görülmektedir. Aksaray ili sınırları içerisinde yer alan Selçuklu dönemine ait Sultanhanı, Alayhan ve Ağzıkarahan mimari yapılarının bezemelerinde yer alan motiflerin Aksaray yöresi kirkitli dokuma örneklerinin desen kompozisyonunda da kullanıldığı görülmektedir. Bu çalışma da Selçuklu dönemi Aksaray hanlarında ve Aksaray yöresel kirkitli dokumalarında kullanılan ortak motif ve bezemelerin belirlenip şematik çizim ve görsellerle açıklanacaktır.
Keywords : Kirkitli dokumalar, Motif, Selçuklu dönemi, Mimari yapı, Aksaray hanları