Türk Deniz Kuvvetleri Komutanlığının Harekât İhtiyaçları Ekseninde Johnson Mektubunun Değerlendirilmesi

Authors : Erdal Korkmaz

Pages : 175-194

Doi:10.54078/savsad.1561717

View : 78 | Download : 98

Publication Date : 2024-12-19

Article Type : Research Paper

Abstract :Köklü bir tarihi geçmişi olan Türkiye-ABD ilişkileri, İkinci Dünya Harbi’nden sonra SSCB’nin, boğazlardan ve Anadolu’nun doğusundan yer taleplerinin etkisiyle zirve yapmıştır. SSCB’nin komünizmi yayma düşüncesi, iki ülkeyi yakınlaştıran bir diğer neden olmuştur. İlgili dönemde Truman Doktrini ile başlayıp ardından Marshall Planı ile devam eden yardımlar, münasebetlerin karşılıklı güven ve iş birliği ortamında şekillenmesine zemin hazırlamıştır. 1947 yılında iki ülke arasında yapılan ikili bir antlaşma ile askerî yardımların çerçevesi belirlenmiştir. Bu kapsamda ABD’den alınan silah ve sistemler ile Türk ordusu, ihtiyaçlarının önemli bir kısmını karşılama imkânına kavuşmuştur. ABD ve Türkiye arasındaki ilişkiler, Kıbrıs’ta yaşanan gelişmelere bağlı olarak sarsılmıştır. Kıbrıs’ta, 1959-1960 Zürih ve Londra Antlaşmaları ile Türk ve Rumların ortak olduğu bir statü oluşturulmuştur. Yunanistan, Türkiye ve İngiltere bu yeni devletin garantörlüğünü üstlenmiştir. Kıbrıs’ta bir devlet kurulmasına karşın, Rumların enosis hedefi ile Türklere yönelik baskı, şiddet ve yıldırma faaliyetlerine girişmesi, adadaki huzur ve güven ortamını bozmuştur. Özellikle 1963 yılındaki Kanlı Noel adı verilen olaylardan sonra birçok Türk katledilmiştir. Gelişmeler üzerine Türkiye, Zürih ve Londra Antlaşmalarını gerekçe göstererek 1964 yılında adaya yönelik bir çıkarma harekâtı icrasına yönelik adım atmış ve durumdan ABD’yi haberdar etmiştir. Ancak ABD, Türkiye’ye gönderdiği bir mesaj ile muhtemel harekâtı engellemiştir. ABD’nin Johnson Mektubu ile ortaya koyduğu hareket tarzı, Türkiye’de bir güven problemi yaratmıştır. Bu durum Türkiye’nin kendi askeri ihtiyaçlarını, yerli ve milli imkânlarla geliştirmek ve ABD ile ilişkileri kesmeden, çok boyutlu bir ilişkiler ağı tesis etmesine ve rasyonel bir dış politik çizgi belirlemesine zemin hazırlamıştır. Bu kapsamda Türkiye, Deniz Kuvvetleri Komutanlığının ihtiyacı olan savaş gemisi ile silah ve sistemleri, bir taraftan kendi tersanelerinde inşa etmeye diğer taraftan da dış kaynak çeşitliliği ile temin etme yoluna gitmiştir. Bu çalışma, arşiv belgeleri ve tetkik eserler çerçevesinde nitel araştırma yöntemine dayalı tarama modeliyle, Johnson Mektubu ve akabinde Türk Deniz Kuvvetleri Komutanlığının ihtiyacı olan savaş gemisi ve diğer sistem ihtiyaçlarını nasıl ve ne şekilde karşıladığı sorusuna cevap bulmaya çalışmıştır. İlgili çalışma Türk Deniz Kuvvetleri Komutanlığının ihtiyaçlarının, Johnson Mektubu sonrasında ülkenin kendi imkân ve kaynakları ile çözülmeye çalışıldığını, bu kapsamda bir taraftan yerli üretime yönelik çalışmalara ağırlık verilirken, diğer taraftan hazır alım faaliyetleri ile envantere yeni silah ve sistemlerin kazandırıldığını göstermiştir.
Keywords : Türk Deniz Kuvvetleri, Johnson mektubu, ABD, harekât, ihtiyaç