El Yapımı Patlayıcıların ve Patlayıcı Maddelerin Tespitinde Kullanılan Spektroskopi Tabanlı Yöntemlerin Karşılaştırılmasına İlişkin Bir İnceleme

Authors : Seniha Esen YÜKSEL, Sefa KÜÇÜK, Vedat TEKELİ, Birol KILIÇ, Rhamza KARAKAYA, Murat Berkay ZEKA

Pages : 29-65

Doi:10.17134/khosbd.913675

View : 15 | Download : 7

Publication Date : 2021-04-12

Article Type : Research Paper

Abstract :El Yapımı Patlayıcılar insert ignore into journalissuearticles values(EYP); ve patlayıcı maddeler nedeniyle her yıl binlerce kişi ölmekte, yaralanmakta ve psikolojik olarak zarar görmektedir. Ülkeler ulusal güvenliklerini sağlamak maksadıyla muazzam çaba sarf etmekte ve EYP’lere karşı tedbirler geliştirebilmek için hatırı sayılır harcamalar yapmaktadırlar. En güçlü orduların bile tespiti için çözüm geliştirmekte zorlandığı EYP’ler, Türk Silahlı Kuvvetleri için de büyük bir problem oluşturmaktadır. Son yıllarda ülkemizdeki terör eylemlerinde de sıklıkla kullanılması nedeniyle EYP ile mücadele her geçen gün daha çok önem kazanmaktadır. Satıh altına gömülmüş bir patlayıcı maddenin tespit edilmesi; arazi yapısı, çevre koşulları, iklim yapısı ve gömülü maddenin özellikleri hakkında bilgi edinilmesini gerektiren zorlu bir süreçtir. Tespit yönteminin kullanılacağı arazi şartları, ihtiyaç duyulan uzaklık, hassasiyet ve süre gibi pek çok değişken sebebiyle standart bir EYP tespit yöntemi bulunmamaktadır. Bu nedenle dünyada çok çeşitli yöntemler üzerine birçok çalışma yürümektedir. Fakat patlayıcı maddeleri tespit ederken kullanılan her teknik ve usul faydalı olamamakta ve doğru sonuç vermemektedir. Tespit edilmesi arzulanan patlayıcı maddenin cinsine, çevresel etkenlerine, mesafesine, zemin altındaki derinliğine, kimyasal bileşenlerine vb. faktörlere göre en uygun tekniğin seçilmesi icap etmektedir. Bu makalede, önce patlayıcı ve EYP’ler hakkında genel bilgi verilmiş, kimyasal yapıları ve tespit teknolojileri incelenmiştir. Daha sonra da EYP tespitinde kullanılan spektroskopi tabanlı dört yöntem ele alınmış, hangi durumlarda kullanılabilir olacakları, avantajları ve dezavantajları incelenmiştir. Otomatik ve temassız olarak kullanabilecek ve elektromanyetik spektrumun insert ignore into journalissuearticles values(EM); farklı alanlarına yoğunlaşarak patlayıcı tespitine farklı pencerelerden bakan bu yöntemler şunlardır: insert ignore into journalissuearticles values(i); Hiperspektral Görüntüleme, insert ignore into journalissuearticles values(ii); Fourier Dönüşüm Kızılötesi insert ignore into journalissuearticles values(FT-IR); Spektroskopisi, insert ignore into journalissuearticles values(iii); Terahertz Teknolojisi, insert ignore into journalissuearticles values(iv); Lazer Etkileşimli Plazma Spektroskopisi insert ignore into journalissuearticles values(LIBS);. Bu yöntemler, yığın veya iz patlayıcı bulmadaki başarıları, laboratuvar ortamında veya operasyonel olarak kullanımları ve insan sağlığına etkileri açısından değerlendirilmişlerdir. Son olarak da patlayıcı ve EYP’lerin otomatik tespitinde dikkat edilmesi gereken hususlar verilmiş ve bu alandaki gelişmelerin geleceği tartışılmıştır.
Keywords : El Yapımı Patlayıcı EYP, Fourier Dönüşüm Kızılötesi FT IR, Spektroskopisi, Hiperspektral Görüntüleme, Lazer Etkileşimli Plazma Spektroskopisi insert ignore into