CIA İstihbarat Raporları ve Salvador Allende

Authors : Muhammed Hayati TABAN, Kamer KASIM

Pages : 281-303

Doi:10.17134/khosbd.1101740

View : 16 | Download : 10

Publication Date : 2022-05-09

Article Type : Research Paper

Abstract :Soğuk Savaş Dönemi iki karşılıklı kutbun, ideolojinin, ekonomik sistemin karşı karşıya geldiği bir dönemdir. Bu dönemde uluslararası ilişkiler bu iki kutuplu sistemden etkilenmekle kalmamış, Şili gibi ülkelerin iç siyaseti de bu etkiyle şekillenmiştir. 1823 Monroe Doktrini ile başlayan ABD’nin Latin Amerika’yı kendi etki alanı olarak görme siyaseti ekonomik olarak I. Dünya Savaşı sonrasında politik olarak ise II. Dünya Savaşı sonrasında belirginleşmiştir. Bu belirginleşme ABD’nin kendi normlarını ve kuralları Latin Amerika ülkelerine benimsetmesine yönelik politikalarına yansımış, bu politikalar başarısız olduğunda ise Amerikan Merkezi İstihbarat Teşkilatı’nın insert ignore into journalissuearticles values(CIA); operasyonları devreye girmiştir. Bu çalışmada 1999 yılında Bill Clinton Başkanlığında alınan bir kararla gizliliği kaldırılan CIA belgeleri incelenerek bu gizli operasyonların boyutu ve etkisi net olarak ortaya konulmaktadır. Böylelikle iç siyasi yapının şekillenmesindeki dış etkinin anlaşılmasına katkı yapılması amaçlanmaktadır. CIA’nın gizliliği kaldırılan 2.200 CIA belgesi incelendiğinde CIA’nın sadece istihbarat toplamakla yetinmediği, ABD’nin kurduğu uluslararası topluma Şili’yi uyumlu hale getirmek amacıyla Şili ordusu, siyasi partileri, medya kurumları ve parti liderleri ile doğrudan temas halinde olduğu görülmektedir. Temasın ötesinde ayrıca CIA gerektiğinde ABD tarafından tehdit olarak algılanan Markist Başkan Salvador Allende’yi engellemek için Allende karşıtı muhaliflere, askerlere ve medyaya maddi, teknik ve stratejik destek vermiştir. Başkan adayı olarak oyların çoğunluğunu aldığı 4 Eylül 1970 tarihinden itibaren CIA Allende’nin başkan olarak atanma tarihi 24 Ekim 1970’e kadar olan süreç için “İki Yol” insert ignore into journalissuearticles values(Two Tracks); operasyonunu başlatmıştır. Bu operasyonun birinci ayağı insert ignore into journalissuearticles values(Track I); Allende’nin kongre tarafından resmi olarak onaylanmasını engellemek amacıyla gerçekleştirilen ve Şili’deki Amerikan büyükelçiliği ve ABD Dışişleri Bakanlığı ile koordineli şekilde yürütülen operasyonlardır. Operasyonun ikinci ayağı ise insert ignore into journalissuearticles values(Track II); doğrudan CIA tarafından elçilik ve bakanlık bilgilendirmeksizin yürütülen ve Allende’ye karşı orduyu harekete geçirmeyi amaçlayan operasyonlardır. Bu operasyonlar kısa vadede Allende’nin başkan olmasını engelleyemese de uzun vadede Allende’nin devrilmesine doğrudan etki etmiştir.
Keywords : Şili, Gizli Operasyonlar, Gizliliği Kaldırılmış İstihbarat Belgeleri, CIA