AMASYA SANCAĞINDA KARANTİNA TEŞKİLATININ KURULMASI, ORTAYA ÇIKAN SALGINLAR (1812-1918)

Authors : Sabit GENÇ

Pages : 43-87

View : 24 | Download : 11

Publication Date : 2020-12-28

Article Type : Research Paper

Abstract :Geçmişi insanlık tarihi kadar eski olan salgınlar; bazen küçük bir bölgeyi etkilerken bazen savaş, göç, ticaret gibi nedenlerle çok geniş alanlara yayılmış; yol açtığı kitlesel ölümler nedeniyle insanlığı korku ve panik içinde bırakmıştır. Tarih boyunca önemli göç ve ticaret yolları üzerinde bulunan Anadolu coğrafyası, Osmanlı öncesinde olduğu gibi Osmanlı döneminde de farklı bölgelerde ortaya çıkan ve ticaret, göç ve savaşlar yoluyla yayılan salgınlardan olumsuz etkilenmiştir. Osmanlı döneminde çok sayıda can kayıplarına rağmen salgınlarla mücadele için II. Mahmud (1808-1839) dönemine kadar karantina teşkilatı kurulmamıştır. II. Mahmud döneminde kurulan karantina teşkilatı ilerleyen yıllarda taşrada yaygınlaştırılmış, salgınların hızı ve etkisi azaltılmış; ancak sağlık personeli ve ödenek yetersizliği, halkın karantina uygulamalarına destek vermemesi, yoksulluk gibi nedenlerle yeni salgınların yayılması, can kayıplarının yaşanması engellenememiş; salgınlar imparatorluğun sonuna kadar toplumu etkilemeye devam etmiştir. 19. yüzyılda Sivas eyaletine bağlı Amasya sancağı da imparatorluk genelinde olduğu gibi yaşanan salgınlardan olumsuz etkilenmiştir. Karantina teşkilatı sancakta da kurulmuş olmasına rağmen; imparatorluğun yıkılışına kadar arka arkaya muhtelif salgınlar yaşanmış, çok sayıda insanın ölümüne neden olmuştur. Salgınların gerek dünyada gerekse Osmanlı Devleti’nde meydana getirdiği etkiler göz önüne alındığında, tarihsel olarak özel bir önem kazandığı görülmektedir. Taşıdığı ehemmiyete rağmen özellikle yerel bazda salgın hastalıklar hakkında yapılan çalışmalar sınırlı olup, Amasya ve çevresine ait herhangi bir çalışma bulunmamaktadır. Amasya sancağı, Osmanlı Devleti’nin son döneminde taşrada yaşanan salgınlar, salgınların etkileri, salgınlarla mücadele adına karantina teşkilatının kuruluşu, işleyişi, alınan önlemlerin anlaşılması açısından iyi bir örnek teşkil edeceği değerlendirildiğinden çalışma konusu olarak tercih edilmiştir. Çalışmanın temel problematiği; Amasya sancağı örneğinden hareketle Osmanlı Devleti’nde 19.yüzyıl başlarından imparatorluğun yıkılışına kadar taşrada yaşanan salgınlar, salgınların etkileri, salgınlarla mücadele adına karantina teşkilatının kuruluşu, teşkilata halkın yaklaşımı, salgınlara karşı alınan önlemler hakkında genel bir fikir vermektir.
Keywords : Salgın, Karantina, Amasya sancağı, Osmanlı, hastalık