BABARAHÎM MEŞREB MENÂKIBNÂMESİ’NDE ZİKREDİLEN KALMUK HÜKÜMDARI KONGTAÇİ

Authors : Orsolya SARAÇ

Pages : 121-142

View : 18 | Download : 9

Publication Date : 2021-12-23

Article Type : Research Paper

Abstract :Çağatay Şairi ve Kalenderî derviş olan Babarahîm Meşreb’in menkıbevî hayatını ve şiirlerini aktaran Menâkıbnâme adlı eserde Kalmuk hükümdarı Kongtaçi isimli bir şahsiyet de zikredilmektedir. Bu araştırmada, mezkur eserde bulunan bilgiler göz önüne alınarak o dönemin hükümdarının kim olduğuna odaklanılmaktadır. Bu makalenin ilk kısmında Menâkıbnâme’ye atıfta bulunularak Kongtaçi’nin yaşadığı yer ve zaman ile birlikte diğer bilgiler değerlendirilip tarihî kaynaklarla mukayese edilerek bu şahsiyetin Cungar hükümdarı Galdan Han olduğu tespit edilmeye çalışılmaktadır. Oyrat-Cungar Hanlığı hakkında kısa bir giriş sunulmasının ardından, 1678 ile 1697 yılları arasında saltanat süren Galdan Han’ın hayatı aktarılmaya çalışılmıştır. Cungar Hanlığı’nın idaresinde çocukluk yıllarını 5. Dalay Lama’nın yanında Tibet’te geçirdikten sonra tahta oturan Galdan Han, tarih sahnesinde Hanlığın en parlak dönemini yaşamıştır. Saltanat süresince ülkesindeki iç karışıklıklar ve Qing İmparatoru Kangxi ile mücadele eden Galdan Han, Qing İmparatoruyla 1696 yılında cereyan eden savaşta mağlup olmasını müteakip 1697’de hayatını kaybetmiştir. Galdan Han’ın, Babarahîm Meşreb’in hayatında önemli bir şahsiyet olarak nitelendirilen Aktağlık Şeyhi Hidâyetullâh Âfâk Hoca ile de yolları kesişmiştir. Dalay Lama’nın talebiyle Hidâyetullâh Âfâk Hoca’nın Doğu Türkistan topraklarındaki mücadelelerinde ona yardımcı olmuştur. Menâkıbnâme’de Babarahîm Meşreb ve Kongtaçi arasında geçen hadiselerin merkezinde Kalmuk hükümdarı’nın İslam dinini benimsediği zikredilmektedir. Bu araştırmanın son kısmında Galdan Han’ın hangi inanca mensup olduğu ve İslam’ı benimseyip benimsemediği yönünde tarihî kaynakların ışığında bir değerlendirmede bulunulmaya çalışılmıştır.
Keywords : Babarahim Meşreb, Çağatay edebiyatı, menâkıbnâme, Galdan, Cungar