TÜRK KÜLTÜRÜNDE GEYİK VE GEYİKLE İLGİLİ EFSANELER: KASTAMONU-KARABÜK ÖRNEKLEMİNDE

Authors : Ebubekir Yiğit

Pages : 376-399

View : 96 | Download : 180

Publication Date : 2023-12-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Sözlü anlatılardan biri olan efsane; tabiatüstü şahıslar, varlıklar ve dini olaylar hakkında anlatılan ve gerçek olduğuna inanılan kısa anlatılardır. Çalışmada geyik konulu efsaneler incelenmiştir. Türk kültüründe geyik önemli bir hayvandır. Geyiğin etinden, sütünden, derisinden ve boynuzundan faydalanıldığı gibi Tanrılara, kahramanlara ve evliyalara yardım etmesi, onları koruması gibi özelliklerinden dolayı Türkler tarafından kutsal sayılmış ve kutsal sayıldığı için kahramanlara ve evliyalara yardım ettiğine inanılmıştır. Bu sebeple geçmişten bugüne Anadolu’da geyikle ilgili pek çok efsane, inanış ve uygulamalar oluşmuştur. Bu efsanelerin sıkça anlatıldığı yörelerin başında Kastamonu ve Karabük illeri gelmektedir. Bu yörelerde evliyalar başta olmak üzere birçok cami, tekke ve türbenin olması pek çok efsanenin de anlatılmasına imkân sağlamıştır. Özellikle geyiklerle ilgili anlatılan efsaneler bu anlamda dikkat çekmiştir. Buradan hareketle çalışmada Kastamonu ve Karabük il ve ilçelerinde geyikle ilgili efsane ve inanışlar tespit edilmiş ve bunların halk kültürü içerisindeki yeri tahlil edilmiştir. Kastamonu yöresinde "Benli Sultan Türbesi”, "Şeyh Abdal Hasan Tekkesi ve Türbesi”, "Hepkebirler Cami ve Türbesi”, "Geyikli Cami”, "Mahmut Bey Cami”, "Haraçoğlu Cami ve Türbesi”, "Şeyh İsmail Rumi Cami ve Tekkesi” ve "Pınarbaşı Geyikli Cami”; Karabük yöresinde ise "Bahattin Gazi (Geyikli Dede Hazretleri)”, "Yazıköy Keşkek Dede Türbesi”, "Akçakese Köyü Cami”, "Çalışlar Türbesi” ve "Göğeren Baba Abdullah Efendi Türbesi” gibi dinsel mekânlar tespit edilmiştir. Elde edilen bilgiler neticesinde Türk mitolojisinde ve kültüründe kutsal sayılan geyiğin günümüzde Kastamonu ve Karabük yörelerinde izlerinin bulunduğu ve canlılığını koruduğu sonucuna varılmıştır.
Keywords : Türk kültürü, geyik, efsane, Kastamonu, Karabük