TUĞRUL BEY’İN TÜRKMEN SİYASETİ (ERKEN SELÇUKLU ÇAĞINDA İKTİDAR-GELENEK ÇATIŞMASI VE SOSYO-POLİTİK YANSIMALARI)

Authors : Ahmet KÜTÜK, Eyyüp EFEOĞLU

Pages : 1-30

Doi:10.23897/usad.1067753

View : 24 | Download : 12

Publication Date : 2022-02-03

Article Type : Research Paper

Abstract :Büyük Selçuklu Devleti’nin kuruluşunda Türkmenlerin potansiyel gücünün etkisi malumdur. Türkmenlerin savaşçı ve mücadeleci ruhu, Horasan’daki bağımsızlık mücadelesi döneminde düzenli ve mücehhez Gazneli ordusuna karşı gerçekleşen savaşlarda Selçuklulara önemli avantajlar sağlamış, neticede bu kitlesel gücü iyi kullanan Selçuklu hanedan üyeleri, Horasan’da bir devri kapatıp yeni bir devri açmayı başarmışlardır. Horasan’da göçebe karakterli bir devletin kurulduğunu duyan uzak sahalardaki Türkmenler de bu yeni devlete tabi olmak için bu bölgeye akın etmişlerdir. Ancak göçebe kökleriyle kurulmuş olsa da Selçuklu Devleti’nin kısa süre zarfında batıya yönelerek farklı ulus ve devletlerle irtibata geçmesi, özellikle İran coğrafyasına egemen olup İran/Sasanî devlet zihniyetiyle bütünleşmesi, yeni kurulan devletin göçebe hususiyetlerinden tedrici şekilde uzaklaşması anlamına geliyordu. Bürokrasi ve yönetimde İran kökenli devlet adamlarının işbaşına getirilmesiyle daha da belirginleşen bu durum, Tuğrul Bey döneminde Türkmenlerin duygusal kırılmalar yaşamalarına ve bazı tehlikeli isyanlara iştirak etmelerine neden olmuştur. Bunun dışında en başından itibaren aile içi rekabet sebebiyle Tuğrul ve devletinden uzak durmaya çalışan “Irakiyye Türkmenlerinin” hareketlilikleri, İran sınırlarını aşıp Anadolu’ya gelmeleri, özellikle el-Cezire ve Irak’ta önemli bir huzursuzluk âmili olmaları gibi gelişmeler, Tuğrul Bey döneminde Türkmen ve göçerler meselesinin sürekli gündemde kalmasına neden olmuştur. Bu tarihten itibaren Tuğrul Bey’in Türkmenlere karşı gözle görünür şekilde değişmeye başlayan politikası taraflar arasında zaman zaman huzursuzluklara, isyanlara, hatta çatışmalara sebep olmuştur. Bu makalede, Tuğrul Bey döneminde Türkmenler üzerinde takip edilen politika ve Türkmenlerin buna karşı gösterdikleri duygusal ve fiili tepkiler ele alınmaya çalışılacaktır.
Keywords : Tuğrul Bey, Türkmenler, Oğuzlar, Selçuklular, Anadolu, Kutalmış, İbrahim Yınal