Siyasî Meşruiyet Aracı Olarak Büveyhî Sikkeleri

Authors : Sevgi Kübra Bilgin

Pages : 111-135

Doi:10.23897/usad.1529846

View : 218 | Download : 139

Publication Date : 2024-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :934-1056 (h. 322-448) tarihleri arasında İran ve Irak coğrafyasında hüküm süren Büveyhîler aslen Deylem kökenlidir. Fakir bir aileden gelmekte olup geçimlerini paralı askerlik ile sağlamaktaydılar. Büyük kardeşleri İmâdüddevle lakaplı Ali b. Büveyh’in stratejik zekâsı sayesinde diğer Deylemliler arasından temayüz ederek Fars’ta kendi devletlerini kurmuşlardır. Küçük kardeşleri Ahmed b. Büveyh de ağabeylerinin yönlendirmesi ile 945 yılında Bağdat’a girerek Abbâsî Halîfesi Müstekfî-Billâh’ın emîrülümerâsı olmuştur. Böylece devletin Irak kolu da kurulmuştur. Ahmed b. Büveyh burada devrin icap ettirdiği şekilde halîfeden hilat, lakap ve sancak gibi saltanat alametlerini teslim almıştır. Bunun ardından halîfe, -daha evvel yapılmayan bir uygulama olarak- Büveyhoğullarına verdiği lakap ve künyenin, bütün altın ve gümüş paralar üzerine kendi adıyla birlikte basılması emrini vermiştir. Böylece başa geçen her Büveyhî emîri, bir saltanat alameti olarak kendi adına para bastırmaya başlamıştır. Darb edilen sikkeler üzerinde kelime-i tevhid ile birlikte dua ve ayetler, Büveyhî emîrlerinin adı ve lakabı, varsa kendilerine tabi olan hükümdar adı, dönemin halîfesi, darb yeri ve basım tarihi yer almaktadır. İslâmi vassikkelerde sınırlı sayıdaki tasvirli örneğin arasına, Büveyhî emîrlerinin, -eski İran modelinde bir devlet kurma idealinin de etkisiyle- kendilerini Sâsânî tâcı ve ünvanı ile darb ettirdikleri sikkeler dâhil edilebilir. Yapılan bu çalışmada bir hâkimiyet göstergesi olarak darb edilen sikke örnekleri üzerinden, Büveyhîlerin para bastırmaya gösterdikleri ehemmiyet hakkında bilgi verilerek bunlar üzerinden dönemin siyasi ve ekonomik olayları, emîrler arasında yaşanan otorite mücadeleleri, metbu-tabi ilişkileri ve halîfe ile olan münasebetleri okunmaya çalışılacaktır. Bunun yanında Büveyhî darphaneleri ve bunların işleyişi hakkında da bilgi verilecektir.
Keywords : Büveyhîler, Abbâsîler, Nümismatik, Sikke, Darphane.