Selçuklu Yönetiminde Erdebil: Kafkasya’ya Açılan Kapı

Authors : Hatice Aksoy

Pages : 57-78

Doi:10.23897/usad.1541117

View : 111 | Download : 132

Publication Date : 2024-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Orta Çağ tarihi boyunca Azerbaycan bölgesinin her daim idarî merkezi olan Erdebil şehri, Büyük Selçuklular bölgeye geldiğinde Revvâdîlerin elinde idi. Erdebil ve civarı önce batıya göç eden Oğuzların, ardından da Selçukluların kontrolüne girmiştir. Büyük Selçukluların merkezî otoritesinin zayıflamasından sonra Irak Selçuklularının hâkimiyetine giren şehir, bu dönemde Ermeni, Gürcü ve Selçukluların arasındaki hâkimiyet mücadelelerine sahne olmuştur. Bu mücadeleler içinde kısa bir süre Gürcü istilasına maruz kalmış ve tahrip edilmiştir. Konargöçerler için uygun bir iklim ve coğrafyaya sahip olan Erdebil, batıya doğru hareket eden Türkmenlerin yaylak ve kışlak olarak kullandıkları bölge olmuştur. Özellikle Erdebil şehrinin etrafını çevreleyen dağlar, Selçuklu Türkmenlerinin yaylak alanları, Mugan Ovası ise kışlağını temin etmiştir. Ayrıca Transkafkasya, Gürcü ve Anadolu geçişlerinin kavşağında yer alan Erdebil şehri, her zaman askerî seferler için bir garnizon ve merkez görevi üstlenmiştir. Büyük Selçuklu ve Irak Selçuklu devletleri döneminde her ne kadar merkezî bir rol üstlenmemişse de Anadolu’ya, Kafkasya’ya ve güneye yapılan seferler buradan yönlendirilmiştir. Bununla birlikte Selçuklular döneminde sınır bölgesinde yer aldığından güçlü ve geniş yetkilerle donatılmış valiler tarafından yönetilmiştir. Bu valilerin güçlenip bağımsız hareket etme istekleri, devlet içerisinde bir iktidar mücadelesini de beraberinde getirmiştir. Bu çalışmada, Büyük Selçuklular ve Irak Selçukluları döneminde Erdebil şehrinin siyasi, idari ve askeri açıdan önemi ele alınmıştır. Çalışma, Selçuklu döneminde Erdebil\\\'in idari yapısını, yaylak-kışlak kültürüne uygunluğunu, bölgenin Türkmenler için nasıl bir merkez haline geldiğini ve Selçuklu yönetimindeki rolünü detaylı şekilde incelemeyi amaçlamaktadır. Bu kapsamda, Erdebil\\\'in jeopolitik konumu, Gürcü istilaları karşısındaki durumu ve Selçuklu valileri ile Türkmen beylerinin etkinlikleri değerlendirilmiştir. Araştırmada, birincil kaynaklar ve Selçuklu tarihine ilişkin akademik literatür kullanılarak, dönemin tarihi olayları ve bunların bölgeye etkileri analiz edilmiştir. Bu yöntemle, Erdebil\\\'in Selçuklu Devleti içindeki yerini ve bölgenin dönemin siyasi dengelerindeki rolünü ortaya koymak hedeflenmiştir.
Keywords : Erdebil, Büyük Selçuklu Devleti, Irak Selçuklu Devleti, Azerbaycan, Atabagler