Potsdam Konferansı Sırasında İngiltere’de Meydana Gelen Hükûmet Değişimi Ekseninde Türk Dış Politikası

Authors : Mehtap BAŞARIR

Pages : 129-145

Doi:10.52642/susbed.1152264

View : 18 | Download : 9

Publication Date : 2022-12-26

Article Type : Research Paper

Abstract :Potsdam Konferansı insert ignore into journalissuearticles values(17 Temmuz-2 Ağustos 1945);, Sovyet Rusya’nın Türkiye’den Boğazların statüsünde değişiklik ve toprak talebinde bulunmasından sonra düzenlenmiştir. Japonya’nın kayıtsız şartsız teslimi çerçevesinde toplanan söz konusu konferans başlamadan hemen önce İngiltere’de insert ignore into journalissuearticles values(5 Temmuz 1945); genel seçime gidilmiştir. İngiltere’de oylar sayılırken dünyanın kaderini belirleyen konferans Potsdam’da Üç Büyüklerce insert ignore into journalissuearticles values(ABD Başkanı Truman, İngiltere Başbakanı Churchill ve SSCB Lideri Stalin); çalışmalarına başlamıştır. İngiltere’de tamamlanan oy sayımı neticesinde Muhafazakâr Parti’nin yerine İşçi Partisi iktidar koltuğuna yerleşmiş, böylece konferansta İngiltere’yi temsil eden Başbakan Winston Churchill’in yerini seçimlerden hemen sonra yeni Başbakan Clement Attlee devralmıştır. Sovyet Rusya’nın Türkiye üzerinde emperyalist taleplerini açığa vurduğu bir zaman diliminde İngiltere’de meydana gelen bu iktidar değişimi Türk siyasetçilerinin ve karar alıcılarının dikkatini çekmiştir. Nitekim Sovyet Rusya’nın emperyalist taleplerinin muhatabı Türkiye, İkinci Dünya Savaşı boyunca müttefikliğini sürdürdüğü İngiltere’de sol görüşlü bir partinin iktidar koltuğuna oturmasının getirdiği kaygıyla bir dış siyaset yürütmüştür. Ciddi tehdit algısı içerisindeki Türkiye, Sovyetler karşısında yalnız kalmak yerine ortak bir blok kurmak üzere özellikle İngiltere’nin desteğini arzulamış ve bu doğrultuda iktidar koltuğuna oturan İşçi Partisi’nin takınacağı tutumu da tartmıştır. Bu çalışmanın amacı, İngiltere’de meydana gelen iktidar değişiminin Türk karar alıcıları üzerinde nasıl bir refleks geliştirdiğinin tespitidir. Çalışma amaca bağlı olarak Milli Kütüphane Süreli Yayınlar Şubesi’nde, doküman tarama metoduyla dönemin ulusal basınında yer alan başyazarların değerlendirmeleri; Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Dışişleri Bakanlığı Türk Diplomatik Arşivi; Avam Kamarası Zabıtları ve konuyla ilgili tetkik eserler üzerinden elde edilen bilgiler üzerine inşa edilmiştir. Sonuçta anlaşılmaktadır ki İngiltere’deki iktidar değişikliğini Türkiye basın üzerinden partiler değişse de İngiliz dış politikası değişmez biçiminde kamuoyuna sunarken; Londra Büyükelçisi vasıtasıyla Sovyet Rusya’nın talepleri karşısında müttefikinin izleyeceği dış politikanın iz düşümlerini öğrenmeye çabalamıştır.
Keywords : İşçi Partisi, Muhafazakâr Parti, Clement Attlee, Winston Churchill, Ernest Bevin, Stalin, Türk Boğazları