NETÂYİCÜ’L-A`MÂL VE MENÂHİCÜ’L-EBRÂR İSİMLİ ESERDE DUDAK UYUMU

Authors : Abdurrahman ÖZKAN

Pages : 1-33

Doi:10.21563/sutad.187076

View : 19 | Download : 2

Publication Date : 2016-06-01

Article Type : Research Paper

Abstract :Klasik Osmanlı Türkçesi dönemi eseri olan Netâyicü’l-Aèmâl ve Menâhicü’l-Ebrâr’ın müellifi veya mütercimi belli değildir. Eser, dudak uyumu sürecinin gelişimini göstermesi açısından önemlidir.Bu makalede, Klasik Osmanlı Türkçesi döneminde yazılan Netâyicü’l-A`mâl ve Menâhicü’l-Ebrâr isimli eserde geçen dudak uyumu değerlendirilerek bu alandaki çalışmalara katkıda bulunmak amaçlanmıştır.Dudak uyumu Türkçenin her devrinde her sahada kelime bünyesine kuvvetle hâkim olan bir uyum değildir. Batı Türkçesinde dudak uyumu, tarihî süreç içinde gelişmiştir. Eski Anadolu Türkçesinde umumî temayül yuvarlaklaşma yönündedir. Eski Anadolu Türkçesinin sonundan itibaren bazı uyuma bağlı örnekler görülse de Batı Türkçesinde dudak uyumu süreci Klasik Osmanlı Türkçesi döneminin ilk zamanlarında başlamış ve bu süreç dönemin sonunda tamamlanmıştır. Netâyicü’l-A`mâl ve Menâhicü’l-Ebrâr isimli eserde, dudak uyumuyla ilgili gelişmeleri gösteren örneklerin yanında dudak uyumu sürecine aykırı örneklere de rastlanmıştır. Metindeki dudak uyumuna aykırı örnekler yeni bir uyumsuzluk oluşturmuştur. Bazı eklerde düzleşmeye veya yuvarlaklaşmaya bağlı olarak tersine uyumsuzluk olarak nitelendirebileceğimiz yeni uyumsuzluklar tespit edilmiştir. Bu çalışmada eserde tespit edilen dar düz ve dar yuvarlak ünlülü kelime tabanları ve ekler değerlendirilmiştir.
Keywords : Netâyicül Amâl ve Menâhicül Ebrâr, Mehekkül İlim vel Ulemâ, Klasik Osmanlı Türkçesi, dudak uyumu, düzleşme, yuvarlaklaşma, tersine uyumsuzluk