HAKAN-I SABIK`TAN HAKAN-I MAĞFUR’A: II. ABDÜLHAMİD`İN ÖLÜMÜNÜN YERLİ VE YABANCI GAZETELERDEKİ YANSIMALARI

Authors : Fikrettin YAVUZ, Zeynep İSKEFİYELİ

Pages : 85-114

Doi:10.21563/sutad.1222229

View : 19 | Download : 16

Publication Date : 2022-12-21

Article Type : Research Paper

Abstract :Osmanlı Devleti’nin en uzun süre tahtta kalan padişahlarından biri olan II. Abdülhamid, yaklaşık otuz üç yıl devam eden saltanatının ardından 1909\`da tahttan indirildi. Saltanatı boyunca önce 1870\`lerin ortalarındaki Balkan Krizi\`nde, sonra bilhassa 1890\`lardaki Ermeni isyanlarında aldığı tedbirler nedeniyle Batı kamuoyunda olumsuz ithamlara ve yakıştırmalara maruz kaldı. Osmanlı Sultanı olarak sürekli ötekileştirilen II. Abdülhamid için hakaretlere varan \`Kızıl Sultan/Red Sultan\`, \`Büyük Cani-Katil/Great Assassin \` ve \`Mel\`un Abdul/Abdul the Damned\` gibi yakışıksız tabirler kullanıldı. Sultan Abdülhamid\`in bu menfi imajını Batı kamuoyunda en fazla işleyen, gazeteler olmuştur. Benzer bir durum Jön Türk hareketinin mensuplarınca yayımlanan gazetelerde de dikkati çekmektedir. Sultan\`ın muhalifleri olarak önce Osmanlı coğrafyasında daha sonra yurt dışında birçok yerde çıkarılan gazete ve dergilerde Osmanlı Sultanı\`na karşı menfi yayınlar yapılmış ve Abdülhamid imajının olumsuz yönde gelişmesine neden olunmuştur. Tahttan indirildikten sonra Osmanlı gazetelerinde \`hakan-ı sabık\` yabancı gazetelerde ise eski sultan anlamlarına gelen \`ex-sultan\` ifadesi kullanılan II. Abdülhamid önce Selanik\`te daha sonra ise Beylerbeyi Sarayı\`nda toplamda dokuz yıl sürgün hayatı yaşadı. Şubat 1918\`deki vefatı sonrasında Osmanlı gazetelerinde \`hakan-ı mağfur, yabancı gazetelerde ise \`death sultan\` şeklinde gazete sütunlarına haber oldu. Bu çalışmada II. Abdülhamid\`in ölümünün yerli ve yabancı basındaki yansımalarının irdelenmesi hedeflenmektedir. Ati, İkdam, Sabah, Tanin, Tasvir-i Efkar, Tercüman-ı Hakikat, Servet-i Fünun ve Vakit gibi Osmanlı gazeteleri ile İngiliz, Fransız ve Amerikan basınının önde gelen gazeteleri çalışmanın kaynaklarını oluşturmaktadır. Bu çerçevede yerli ve yabancı gazetelerde ilk olarak II. Abdülhamid\`in ölümü ve cenaze merasiminin nasıl tasvir edildiğinin betimlenmesi, ikinci olarak Sultan hakkındaki görüşlerinde menfi/müspet herhangi bir değişme olup olmadığının tespit edilmesi hedeflenmektedir. Böylece yerli ve yabancı basının tahttan indirildikten dokuz yıl sonra Abdülhamid\`e yaklaşımı da mukayese edilmiş olacaktır
Keywords : II Abdülhamid, Ölüm, Cenaze, İmaj, Osmanlı Gazeteleri, Yabancı Gazeteler, Abdulhamid II, Death, Funeral, Image, Ottoman Newspapers, Foreign Newspapers