Budizm’deki Altı Bilinç Kavramı Üzerine Eski Uygurca Bir Fragman

Authors : Betül Özcan

Pages : 65-83

Doi:10.21563/sutad.1298210

View : 222 | Download : 179

Publication Date : 2024-12-23

Article Type : Research Paper

Abstract :Mahāyāna ekolünde önemli bir kavramı temsil eden Buddha doğası, insan vücudunda tesadüfen bir araya gelmiş fenomenlerden oluşmaktadır. Budist inanışa göre canlılar bu fenomenlerle yani arzularla doğar ve arzulardan kurtulamadıkları sürece doğum-ölüm çemberinde -saṃsāra’da- kalmaya devam eder. Budizm’de insan doğuştan altı duyu organına ya da altı bilince –göz, kulak, burun, dil, beden ve zihin- sahiptir. Terim Sanskritçede ṣaḍāyatana “altı obje; altı duyu; altı aslî nitelik” ifadesine karşılık gelmektedir. Doğuştan duyu organlarına sahip olan kişi için bu tür nesneler bir tehdit değildir. Aksine insanı geçici yaşamdan hakikate eriştirecek ara objelerdir. İnsan ancak düşünceleriyle ve yaptığı eylemlerle kendini ya doğru yola götürür ya da felakete sürükler. Yani kurtuluşa erişmek tamamen şahsi bir meseledir. Bu yüzden kişi boş, süreksiz ve yanıltıcı olan altı arzu nesnesine kendini kaptırmamalıdır. Yazının da konusunu oluşturan Budizm’deki altı bilinç ilkesine göre kişi, duyu organlarına kendini kaptırmadan saṃsāra’dan kurtulup Buddhalığa erişmeyi hedeflemektedir. Budizm’deki altı bilinç kavramı üzerine Eski Uygurca bir fragmana ait olduğu tespit edilen bu metin parçası, bugün Berlin Turfan Koleksiyonu’nda Mainz 299 (o.F.) arşiv numarasıyla korunmaktadır. Şimdiye kadar neşri gerçekleştirilmemiş bu fragmanın yazı çevirimi, harf çevirisi, Türkiye Türkçesine aktarımı, açıklamaları, dizin ile sözlüğünün sunulması amaçlanmıştır.
Keywords : Eski Uygurca, altı bilinç, arzu nesneleri, Budizm, metin neşri