Saygı Dili Kavramı, Türkçede Saygı İşaretleyicileri ve Bunların Farklı İşlevlerle Kullanımı

Authors : İsa Sarı

Pages : 1-27

Doi:10.21563/sutad.1301410

View : 549 | Download : 508

Publication Date : 2024-12-23

Article Type : Research Paper

Abstract :Saygı dili veya dilde saygınlık, konuşur/yazar ile muhatap arasındaki ast-üst ilişkisi, sosyal mesafe, itibar, konum, yaş, çekince, korku, kaygı gibi geri planda yer alan çeşitli etkenlere bağlı olarak şekillenip ortaya çıkar. Bu dil görünümüne ait unsurların oluşturulmasında ve saygı dilinin kullanılmasında çeşitli dilsel düzeylerde yer alan saygınlık işaretleyicileri ve ifadeleri etkindir. Bu unsurlar Türkçede daha çok sözlüksel düzeyde bulunsa da (örneğin sayın, hürmetli, kıymetli, değerli; bey, hanım; buyur-, arz et-,vs.) biçim bilgisel bazı unsurlarla da (örneğin birinci kişi iyelik ekleri veya çokluk) saygınlık işaretleme gerçekleşebilir. Bunun ötesinde, bir kez işaretlenen saygınlık çeşitli işaretleyicilerin aynı anda birden fazla kez kullanılması yoluyla da pekiştirilebilmektedir. Bu çalışmada, daha çok dilin sosyal bağlam içinde nezaketi nasıl kodladığı ve katılanlar arasında nasıl aktardığına odaklanan nezaket kuramları ve stratejileri içinde incelenen ancak bunlardan bağımsız olarak özel bir değerlendirme ve inceleme gerektiren dilde saygınlık hususu, saygınlık dili ve bu dile ait unsurlar Türkiye Türkçesi özelinde yer yer tarihsel ve modern varyantlardan örnekler eşliğinde farklı ölçütlere göre sınıflandırılacak ve saygınlığı ifade etmede/pekiştirmede kullanılan çeşitli stratejiler ve yöntemler ele alınacaktır. Bunların yanı sıra saygınlığı işaretler görünen unsurların kinaye, ironi, şaka, alay, küçümseme, kızgınlık, kibir gibi saygınlık dışı durumları nasıl kodladıkları da bu çalışmada temas edilecek hususlar arasındadır.
Keywords : Nezaket, Saygınlık, Saygı Dili, Saygınlık İşaretleme