birle- Fiili Üzerine Anlambilimsel Bir İnceleme

Authors : Rıdvan Öztürk

Pages : 173-187

Doi:10.21563/sutad.1363311

View : 133 | Download : 84

Publication Date : 2025-04-25

Article Type : Research Paper

Abstract :Türk Dilinin söz varlığı içerisinde bazı kelimelerin kullanım sıklığı art zamanlı olarak incelendiğinde farklı sebeplere bağlı olmak üzere değişiklikler göstermektedir. Toplum, ifade gereksinimleri çerçevesinde yeni kelimeler türetilebilmekte veya var olan kelimeyi bir takım anlam olaylarına uğratmaktadır. Sayı adları ve onların türevleri, gereksinimleri karşılaması bakımından temel söz varlığına dâhil olan kelime gruplarındandır. Bir kelimesi en eski metinlerden itibaren varlığını tanıklayabildiğimiz asıl kelimelerden olduğu hâlde, bu sayı adından türemiş olan bir+le- fiilini daha geç dönemde tanıklayabilmekteyiz. Özellikle Orta Türkçe dönemi metinlerinde dinî mahiyetli bir anlamda kullanılmış olan birle- fiili, sonraki dönemlerde bu özelliğini kaybetmiştir. Ancak birle- fiilinin ileri şekli olan birle-ş-, birleş-tir-, birleştir-il- türevleri, bu fiilin yaygın dinî mahiyetli anlamından farklı bir anlam kazanarak kullanılmaya devam etmiştir. Eski Türkçeden Eski Anadolu Türkçesine ve Eski Anadolu Türkçesinden Türkiye Türkçesine anlam olaylarını inceleyen eserlerde de ilgili açıklamaların bulunmaması fiil üzerinde durulmasını gerekli kılmıştır. Bu çalışmada, birle- fiilinin art zamanlı incelenmesinin yanı sıra geçirmiş olduğu bu süreçteki anlam değişiklikleri ile kullanım sıklığı üzerinde durulacaktır.
Keywords : bir+le- fiili, anlam değişmesi, tevhit ifadesi, söz varlığı