Güzel ve Ma’nâ: Klasik Türk Edebiyatında Bâğ-ı İrem ve Kullanım Şekilleri

Authors : Hilal Yiğit

Pages : 207-234

Doi:10.21563/sutad.1366660

View : 108 | Download : 98

Publication Date : 2025-04-25

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu çalışmada Bağ-ı İrem’in kullanıldığı anlam örgüleri ve şairlerin İrem’e yaklaşım tarzları ele alınmıştır. Klasik Türk edebiyatı şairleri Kur’an-ı Kerîm’den hareketle “sütunlar sahibi İrem”i şiire konu edinir. İrem, klasik Türk edebiyatının başlangıcından beri şairler tarafından kullanılmış ve çok geniş bir eksende çeşitli teşbihlere konu olmuştur. Cennet, her yanı mamur bahçe, sevinç artıran bir mekân olarak bâğ-ı İrem sevgili etrafında işlenen temalarda sevgilinin güzellik ve ihtişamını anlatmak için kullanılan bir teşbih unsurudur. Bahariyelerde âlemi niteleyen İrem, şehirlerin güzelliklerini anlatmak için, tarih düşürmelerde imar faaliyetleri ve vefat tarihleri için kullanılır. Fahriyelerde şairler ya kendilerini İrem bülbülü olarak niteler ya da şiirlerini İrem’den üstün tutarlar. Tasavvufu konu alan beyitlerde ise İrem hakikat bahçesi, Tanrı’yla buluşma yeri, mana âlemi ve sırlar meclisidir. Memduhun İrem’e teşbih edildiği beyilerde Hz. Peygamber ve ravzası da bâğ-ı İrem’in güzellikleriyle zikredilir. Mutlak Güzel’in yanında İrem ancak masivadır. Sınırlı sayıdaki teolojik yaklaşımla söylenmiş beyitlerde ise İrem ve İrem fikri tenkid edilir.
Keywords : Klasik Türk Edebiyatı, Bâğ-ı İrem, Sevgili, Cennet, Bahçe