Abbâsî Halifelerinin Seçimi ve Türk Komutanların Rolü (750-892 Yılları)

Authors : Mehmet Ali KAPAR

Pages : 148-155

Doi:10.47702/sematr.2020.11

View : 21 | Download : 5

Publication Date : 2020-12-25

Article Type : Research Paper

Abstract :Hilâfet, Hz. Peygamber’in vefatından sonraki devlet başkanlığı kurumunun adıdır. Hz. Peygamber’den sonra ilk halife Hz. Ebûbekir’dir. Bu dönemin diğer halifeleri Hz. Ömer, Hz. Osman, Hz. Ali ve Hz. Hasan ya seçim yoluyla veya Şûra yoluyla halife olmuşlardır. Râşid Halifeler döneminde dört halifenin her biri Kureyş kabilesinin ayrı kolundandır ve biri diğerinin akrabası değildir. Halifeliğin veliahdlık ve hanedan idaresine dönüştürülmesine Emevîler döneminde Hz. Muâviye’nin, oğlu Yezîd’i yerine veliahd tayin etmesiyle başlamış. 90 yıl boyunca Emevîlerin yıkılışına kadar devam etmiştir. Bu dönemde halifeler, Emevî ailesinden Ehlü’l-Hal ve’l-Akd adı verilen Şûra tarafından onaylanmıştır. Emevîler döneminde komutanların geniş yetkilere sahip olmalarına rağmen halife seçimine müdahale etmelerine izin verilmemiştir. Abbâsîler döneminde ise halifeler, Emevîler döneminde olduğu gibi veraseten Abbasoğulları ailesinden seçilmişlerdir. Bu dönemde devletin askeri teşkilatını oluşturan Araplar ve İranlılardan memnun olmayan halifeler Türkleri orduya dâhil etmişlerdir. Halife Mansûr döneminden itibaren orduya dâhil edilen Türklerin sayıları Harûn Reşîd ve Me’mûn dönemlerinde artmış, Mu’tasım döneminde ise zirveye ulaşmıştır. Türkler Halife Mütevekkil dönemine kadar siyasi ve askeri alanda başarılı olmasına rağmen hiçbir zaman veliahd ve halife tayinine müdahale etmemişlerdir. Ancak Mütevekkil’in seçiminden itibaren Türk komutanları Ehlü’l-Hal ve’l-Akd adı verilen Şûra içinde yer alarak seçimlerde söz sahibi olmuşlar ve bu durum Sâmerrâ döneminde etkisini göstermiştir.
Keywords : Abbâsî, Halife, Türk, Komutan, Mütevekkil