XIII. Yüzyıl Anadolu Sahasında Tasavvufî Hareketler ve Daemonik Düşünce

Authors : Kemal KAHRAMANOĞLU

Pages : 128-135

Doi:10.47702/sematr.2020.8

View : 20 | Download : 10

Publication Date : 2020-12-25

Article Type : Research Paper

Abstract :Şerif Mardin, Türkiye’deki düşünce ve edebiyatın yüzeyselliğini, daemon yokluğuna bağlar. Ona göre, “Daemonik”, insan şahsiyetinin tümünü bir dalga gibi kaplama potansiyeli taşıyan herhangi bir tabii eğilimdir. Cinsiyetin kudretini, yaratıcının inadını, kızgınlığın yakıcılığını, iktidar hırsını da insanın daemonik uzantıları sayar. Daemonik güç kavramını belirtmenin dilimiz açısından zor olduğunu ifade eden yazar, bunun sebebini, insanın “daemon” tarafının hem geleneksel hem de çağdaş kültürümüzde örtülü kalmış ve bırakılmış bir insan davranışı ekseni oluşturmasına bağlar. Daemon’un kabul edilmediği, maskelendiği ve yalnız “kötü” ile bir tutulduğu uygarlıklarda edebiyatın ve sanatın yüzeysel kalmaya mahkûm olduğunu ifade eden Mardin, tasavvufu dışta tutarak İslam resmi kültüründe ve Osmanlı kültüründe “daemon” “şer-şeytan” ile bir tutulduğundan yaratıcı bir güç olarak ortada olmadığını söyler. Ancak tasavvufu dışta tutarak, ona hiç temas etmemesi iddiasındaki en zayıf halkayı oluşturur. Çünkü tasavvufun tarihi boyunca şeytan, sadece kötü ile bir tutulmamış ve mutasavvıflar, Şerif Mardin’in aradığı daemonik tavrın en etkili örneklerini ortaya koymuşlardır. Bu bağlamda XIII. yüzyıl Anadolusunda ortaya çıkan tasavvufi hareketler çerçevesinde daemonik teşekküller incelenmeye çalışılmıştır.
Keywords : Şerif Mardin, daemon, şeytan, tasavvuf, İslam