KÜLTÜREL İHTİYAÇLAR VE TEPKİLER BAĞLAMINDA MALİNOWSKİ’NİN İŞLEV TEORİSİNE GÖRE SİİRT MENKIBELERİNİN İNCELENMESİ

Authors : Erdem AKIN

Pages : 334-355

View : 20 | Download : 10

Publication Date : 2020-12-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Türk kültür oluşumunun temel yapı taşlarından olan efsaneler, kutsal bir açıklamayı bünyesinde barındıran, bir inanış öğesini aktaran, Türk inanç tarihi kadar eski, kökleşmiş milli hazinelerdir. Türk inanç değerlerinin günümüze taşınması açısından sözlü aktarım unsuru olarak büyük bir ihtiyacı karşılamaktadırlar. Menkıbelerin öznesi kutsal şahsiyetlerdir ve evliyaların hayat hikayesini etrafında gelişir. Menkıbeler, odağına “veli kerametleri”ni alması yönüyle efsanelerden ayrılır. Menkıbelerde veli etrafında şekillenen olayların ve veliler tarafından sergilenen kerametlerin kültürel ihtiyaçlar ve tepkileri kapsayacak şekilde gerçekleştiği görülür. Halk anlatılarının işlevlerinin çözümlenmesinin toplumun kültürel devamlılığına, inanç anlatılarının çözümlenmesinin ise inanç kültürünün sürekliliğine katkısı olacağı açıktır. Bu çalışmada, Siirt yöresinden derlenen yaklaşık doksan kadar Siirt menkıbesi, Bronislaw Kaspar Malinowski ve Reginald Radcliffe Brown’un geliştirdiği kültürel ihtiyaçlar ve tepkiler bağlamında işlevsel teori çerçevesinde, yedi kültürel cevaba göre incelenmiştir. Kültürel cevaplar belirlenirken, bilimsel araştırma yöntemlerinden biri olan dokümantasyon analizi tekniği kullanılmıştır. İnceleme sonucunda, Siirt menkıbelerinde ağırlıklı olarak, büyüme toplumsal ihtiyacına toplumun kültürel tepkisi olan eğitim işlendiği görülür. Menkıbelerin doğası gereği “Hareket-Faaliyetler”, “Kültürel Değerler” ve “Eğitim” maddelerinin Siirt menkıbelerinde yoğun olarak yer aldığı görülür. Bu maddeler dışında Siirt menkıbelerinde kişilik problemlerine verilen tepkilerin yoğun olması dikkat çeker.
Keywords : Menkıbe, İşlev Teorisi, İnanç, Siirt, Anlatı