Türkiye Endüstri Bitkileri Genetik Kaynakları

Authors : Ahmet Şemsettin TAN, Ayşegül ALTUNOK MEMİŞ, Mehmet ALDEMİR, İsmail YILMAZ, Hasan KARTAL, Ali PEKSÜSLÜ, Lerzan AYKAS

Pages : 28-45

View : 31 | Download : 86

Publication Date : 2016-06-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Muhafazaya alınan türlere ait örneklerin değerlendirilmesi projenin en önemli amaçlarından birisidir. Karakterizasyon çalışmaları endüstri bitkileri grubuna dahil türlerde; ayçiçeği, susam, pancar, tütün ve ketende yapılmıştır. Bu çalışma kapsamında toplam olarak 2296 materyalin karakterizasyonu tamamlanmıştır. Ülkemiz, kültür bitkilerinin farklılaşma merkezlerinden "Yakındoğu Merkezi" ve "Akdeniz Merkezi" içinde yer almaktadır. Dolayısıyla diğer bazı bitki gruplarında olduğu gibi, endüstri bitkileri grubuna giren türlerin bir kısmı da geniş bir varyasyon göstermektedir. Arkeolojik bulgulara göre birçok endüstri bitkisinin domestikasyon merkezi durumundadır. Neolitik bulgulara göre M.Ö. 7200-6500 yıllarında Doğu Anadolu’da Çayönü’nde keten bulgularına rastlanmıştır. Endüstri bitkilerinin taşıdığı genetik çeşitlilik nedeniyle bu gruba giren türlerin sistematik olarak toplanması ve muhafazasına 1964 yılında başlanmıştır. Endüstri bitkileri grubundaki önemli bazı lif, yağ, şeker, nişasta, alkoloid vb. bitkileri bu makalenin ilgi odağında bulunmaktadır.   Bir kısmı geniş varyasyona sahip türlerin, öncelikler esas alınarak surveyinin yapılması, toplanması, miktar ve canlılığını arttırmak için üretilip yenilenmesi (Ü/Y), özelliklerinin belirlenmesi, değerlendirilmesi, uzun süreli muhafazasının sağlanması ve araştırıcıların kullanımına hazır tutulması Endüstri Bitkileri Genetik Kaynaklar Araştırmaları Projesi’nin ana amacını oluşturmaktadır.   Endüstri Bitkileri Genetik Kaynakları Survey ve Toplama programları çerçevesinde Türkiye’nin değişik illerinden türlere ait tohum, herbaryum ve vejetatif bitki örnekleri toplanmaktadır. Araştırma çalışmalarının başladığı 1948 yılından itibaren ülkesel projenin yürürlüğe girdiği 1977 yılı sonuna kadar 1483 materyal toplanmıştır. 2015 yılı sonu itibariyle yürütülen toplama programlarında değişik cins ve türlere ait 7253 adet tohum, 273 adet herbaryum ve vegetatif bitki   ( Arachis hypogea L., Beta spp., Brassica spp., Cannabis sativa L., Carthamus spp., Helianthus annuus L., Linum usitatissimum L., Nicotiana tabacum L., Papaver spp., Pimpinella anisum L., Sesamum indicum L.) örneği toplanmıştır.     Bazı türlerin tohum örnekleri orta ve uzun süreli muhafaza için yeterli değilse, toplanan bitki türlerine ait tohum örneklerinde gerektiğinde üretim yenileme çalışmaları yapılmaktadır. Üretim ve yenileme çalışmaları için tohum örnekleri tarlada üretim yenileme parsellerinde yetiştirilmektedir. Endüstri bitkilerine ait türlerin tohumları ortodoks olduğu için bu tohum örnekleri ex-situ olarak Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü (ETAE) Ulusal Tohum Gen Bankasında muhafaza altına alınmaktadır. Bu çalışmalar ile yeterli miktarda tohum temin edilerek, üretilip / yenilene 3273 adet örnek orta ve uzun süreli muhafazaya alınmışlardır.    
Keywords : Bitki genetik kaynakları, endüstri bitkileri, survey, toplama, uzun süreli muhafaza, üretim ve yenileme, karakterizasyon, Ana Bileşen Analizi ABA